Несказочная проза алтайцев. - 2011. (Т. 30)

2 Бÿдегештиҥ адазы Jарнак ачынганына бычактыҥ чизин jалап, арбанган: — Балтыры катпаган уулымды не апаргандар, бажына кан кирбеген ажымды не тактагандар! Кийнинде ого уулы Бÿдегеш Jаш-Турада деп, сöс угулган. Jай- заҥ Jарнак городко jедип келди. Ол келеле, бай улустыҥ, орус- тардыҥ öзöгинде керектиҥ аайын кöрÿп, билип jÿрди. Уулы тÿрмеде. Кöрÿп турза — оныҥ эжигин карган орус эмеген каруулдап турган болды. Карган эмеген ончозын jакшы билип турды: бу орус улус, каанныҥ казырлары, адалу уулды улусты öлтÿрерге jат. Адазын аракыладып алала, öлтÿрерге турган деп, сöс уккан, он алты jашту уулын. Карган эмеген ол jанынаҥ билип алганын Jарнакка айткан. Jарнак айткан болтыр: — Сен ол уулымды божодып ий. Jе, мен дезе аракыдап, jыргап ла турайын. Öлтÿрзе, мени öлтÿрзиндер! 3 Керек андый ла болгон. Карган орус эмеген jam уулды бир кöк тÿнде тÿрмедеҥ божодып ийген. Оноҥ ол jердеҥ кача бер­ ген эмтир. Адазы ол ло бойынча jок. Байла, öлтÿркен. Jе ол уулына айткан эмтир: — Jанзак, черÿ тöзöп ал. Орус каанныҥ черÿзи келзе, слерге келзе, слерге килебес, jуулажар. Белен jÿр! 4 Ол бойынча Бÿдегеш Чолушманга jанып келген. Келеле, ада- зыныҥ айтканы аайынча ас-мас улус jууп алып. Бир катап кааннын- черÿзи оны бедиреп, истежип келерде, ол бийик туу- ныҥ бажына чыккан эмтир. Бийик тууныҥ бажына чыгала, корум таштыҥ бажына туура агаш эделе, каанныҥ казыр черÿзи ол корумныҥ алдыла öткöн jолло öдÿп jадарда, байагы туура агашты эки учындагы буулаган jеринеҥ кезе чабарда, оныҥ ÿстине чоккон таштар ончозы кöчкöлöнип тÿшкен болтыр. Jе андый да болзо, каанныҥ черÿзи кöп, ончозын кöчкöлö öлтÿрип болбогондор. Олор эки-ÿч кÿн тыҥ адышкандар. 5 Ас-мас алтай улустыҥ ортозында анчадала Караjаты деп уул тыҥ аҥыланган. Кийнинде Бÿдегеш, Караjаты Эjен-каанга (кы­ даттар ла монголдыҥ jерине), Каргы деп jерге ийген. Ол анда