Несказочная проза алтайцев. - 2011. (Т. 30)

Каа öлö берерде, сойоҥдор ок-саадактарын, jааларын чоголо, оны ÿстине салып, öртöйлö, jангылай берген. Оныҥ кийнинде качан да jуулап келбеген деп jат. 27 Эм ол jерди Каа-Jаазы деп адап койгон. А тогус jашту уулды Тозыр деп адап койгондор. Ол аттыҥ учуры «тозуул» эмезе «то- зыыр» деп. Орустап айтса: «Дозор». Не дезе, байаа кааныҥ черÿзин тозыйла, тогус jашту уул токтот салган. Онын- учун Тозыр деп адаган. Тозыр чыдайла, кижи алып jуртаган, тогус уулду болгон. Кий­ нинде, оноҥ улам, кöбöк улус коркушту кöп öскöн. Кöбöктöҥ кöп jон jок. А байаа Jабагаш аказы уктаҥ укка, канча ÿйедиҥ туркунына jаҥыстаҥ уулду болуп, Jабагаш ла Jабагаш деп адап сал турган. Jабагаштаҥ jабак сööктÿ улус таркап барган. Бу сööктöр эмди де бар, ол ло улустаҥ таркаган. Ол ло Jар- нактыҥ ÿйезинеҥ бÿгÿнги jÿрген ÿйеге jетире öскöни — он се- гизинчи ÿйе. Бу ла куучынды öткÿрип отурган öйгö jетире. Бот анайда Алтайда улус jадып, сööктöр табылып барганы ол болор. 155. JАРНАК-ÖБÖГÖН ЛÖ ОНЫҤ УУЛЫ БÿДЕГЕШ 1 Алтайда, jажыл öзöктÿ Чолушман деп öзöктö кöбöк сööктÿ, Jарнак деп кижи jуртаган. Ол jайзаҥ кижи болгон. Jайзаҥ да болзо, кÿчтÿ, чакту, кеберлÿ кижи болгон. Jарнакта Бÿдегеш деп уул бар болгон. Бÿдегеш база чакту, кÿчтÿ, сагышту кижи болгон. Ол адазын тоногон дежет. Jуу-чак, тÿймеен болуп турган. Бу ой 1914 jылдыҥ эмеш ле озо болгодый. Каанныҥ черÿзи Чолушманга jÿрÿп, улустаҥ албан- кÿчиле калан jууп турган. Улус jöпсинбесте, олор черÿ ийип тур­ ган. Бир катап Jарнак jайзаҥды каанныҥ черÿзи тоногон. Ол ого тыҥ ачынала, олордыҥ черÿзин Чолушманныҥ кырларында туш башка тоскорып турган болуптыр. Андый бир тоскурыштыҥ бойында каанныҥ черÿзинеҥ бир кезек улус келеле, Jарнактыҥ уулын Бÿдегешти орус улустар (сол- даттар) уурдап алгандар. Олор уулчакты Jаш-Тура jаар апаргандар. Оны мында тÿрмеге сугуп, тÿрмеени тÿни-тÿжи каруулда туткан болтырлар.