Несказочная проза алтайцев. - 2011. (Т. 30)

3 Орустыҥ калан-алым jууар албанчизы* дезе киш, алу, jакшы тийиҥ, сарас, анчада ла агас терези jууар болгон. Ойрот-каанныҥ албанчизы орус каанныҥ албанчизына айты: — Бис эки теҥ калан jууп jÿрген кижи! Jууп алган алу- jööжöни колуштурып йеле, теҥ ÿлöжек* — деп. Онойтордо орус кааныҥ албанчизы jöпкö кирбеин. Нениҥ учун jöпсинбеген дезе, Ойрот-кааныҥ албанчизыныҥ jууп алган каланы темир канза ла темир очок. Ондый немелер орус албан- чига бир де керек jок. Оноҥ улам эки албанчиныҥ ортозында ööн-мöкöн, тартыш, ачыныш чыкан. 4 Орус кааныҥ черÿзи Кузнецкийге jууктап келерде, Ойрот- каан Кузнецкийдеҥ качкан. Качар тушта, Ойрот-кааныҥ черÿзи jол бажына Алтын-Кöлдиҥ албатызын тоногондор, кезигин олjого апаргандар. Оноҥ улам Алтын-Кöлдиҥ албатызы Ойрот-кааныҥ черÿзиле калапту тыҥ jуулашкандар. Ойрот-каан качарда, айт­ кан: — Адым куйругын аттыҥ торсугуна jетире кезип салдым. Ол кескен куйрук jерге jетире öссö, мен ойто келерим — деп. 5 Ойрот-каан качып братарда, Кузнецкейдеҥ Алтын-Кöлге келерде, оныҥ бир кызы оорып, öлгöн. Ол кыстыҥ сööгин Ал- тын-Кöлдиҥ jаказында, Кара-Таш деп jерде корумда jуугандар. Ойроттыҥ кызын алтын-мöҥÿн jазалыла кожо кöҥмöндер*. Ол ок тушта Ойрот-канныҥ черÿзи Чолушман ичибиле катап улачап jана*, Алтын-Кöлге келип, jериниҥ улустарын jуулап тур- гандар. Онойтордо ол jериниҥ улустары Алтын-Кöлдö Артал деп jерде ший таш-бöк эткендер*. Эмезе оны тибÿ деп айдар. Оныҥ учуры мындый... Кöлдиҥ jаказында, келер jолдыҥ ичинде, бийик кайа-таш ÿстÿнде, ший таш-бöк эттилер. Узун-узун кайиш буу- ларга молчок-молчок* таштарды буулап-буулап, кайаныҥ ÿстÿнеҥ тÿжÿри илгиледилер. 6 Качан Ойрот-кааныҥ черÿлери бу тибÿниҥ алтына jуук- тап келерде, кайаныҥ ÿстÿнде сакып турган улус таштар буула- ган кайиш бууларды малтала кезе-кезе чапклагандар. Таштар тÿшкилеп, Ойроттыҥ черÿлерин былчый баскан. Арткан черÿле- рин дезе jериниҥ улустары капсап, jуулап, Алтын-Кöлгö тÿжÿрген- дер. Онойто Ойроттыҥ калганчы черÿлери Алтын-Кöлдö кырыл-