Несказочная проза алтайцев. - 2011. (Т. 30)

Коркушту jаан jуу болгон. Монголдыҥ батыры Тÿÿкей Кызыл- таштыҥ алдында Шибее деп jерге атырткан. Шыркалу Тÿÿкейди, кырмак кар jаап ийерде, Алтайдыҥ бöкöзи Оскÿс-Уул, тонын эдектенип алала, истеген. Бир колында ичегезин тудуп, бир колында сыйнын кучакта- нып, кайага чыгала, сакып алган. Шибее ташта Тÿÿкейге кыйгы- рып ийерде, Тÿÿкей каҥкас эткен. Бу ла öйдö саҥыдын кезе адып ийген. Оскÿс-Уул сыйнын: — Монголдордыҥ колынаҥ кинчектелип öлгöнчö, менле кожо öлзин, — дейле, кайаны тöмöн калып ийген. 4 А монголдыҥ батыры Тÿÿкей аржан сууга jетпей, öлö берген. Оноҥ ол jердиҥ ады Тÿÿкей болды. Таш бастыра кöчкöлöнип тÿжерде, Бука-Кÿреҥ ле Тебе-Кÿреҥ база бого öлгöн дежет. Мон- голдыҥ батырларынаҥ jаҥыс Чадак артып, jÿк ле öлбöгöн, беш кижилÿ барган. Калапту jууныҥ кийнинде албаты ойто ло токунаган. Канча jыл айланып öтти. Эмди орус каанга багар деп, Алтай-уранкай jöптöгöн. Баштапкы Катерина, Бала-каанга, багып, Алтайдыҥ то- кунаганы ол. 146. ОЙРОТ-КААН КАЧКАНЫ 1 Ойрот-кааныҥ jаткан jери Кузнецкийде болгон. Ол тушта Алтын-Кöлдö jаткан албаты эки jара калан тöлöп тургандар: бир келтейн Ойрот-каан, бир келтейн — Орус-каан калан jууган. Ол тужында Алтын-Кöлди jакалай кöп öрöкöлöр jаткандар: Арту- башта, Ойордо, Jайлуда тöртöн öрöкö айылдар болгон. Кöлдÿҥ ол jанында Кууан деп jерде, Алтын-Кöлдиҥ талортозы тужында, Чöлÿште, оноҥ öрö Арталда, Беледе, Кырсайда, Адыштуда ла Чолушман-суу jакалай кöп албаты jаткандар. 2 Бир катап Jайлу деп öрöкöлöрге эки башка калан jууп jÿр- ген албанчилер учурашты. Ойрот-каанныҥ албанчизи албатыдаҥ jууп турганы мындый калан: темир каҥза, очок, тÿк jеткен jок тийиҥ терези ле оноҥ до оок-саак немелер. Улустыҥ сокозын ачыктап кöрöр: — Слер кузуктаҥ токчок эттеер ош-ба? — деп, токчок блаап аларга.