Несказочная проза алтайцев. - 2011. (Т. 30)

гедеп ийди. Улуста ÿн де jок, не де jок. Ойто jети тööгö кош- тойло, jана бердилер. Оноҥ jуу келбеген. 18 Онойып турганча канча jылдар öдÿп турбай. Шунуныҥ jа- ҥыс балазы дезе кöчöлÿ болуп калган. Ол баладан уул бала чыккан. Байагы кыс бала шылуда болгон [адазы шылаган]: — Бу байзын канча кат черÿлÿ, курчулу. Бу бейин кандый укту, не кижи кирген? Кижи билбей база, а оной ала-кÿне сенеҥ канай бÿткен! Ондый кату шылу болгон. Онын айткан сöзи бар: — Уйуктап jадарымда, эки будымды ажыра кара киске ка- лыган, — бир айткан, шылуга чыдабай турган кижи. — Бу тÿнÿкте, чип-чике öргööниҥ тÿнÿгиниҥ ÿстинде теп-тегерик кара булут турган. Оскö jерде кайда да булут jок болгон. Ол булуттан сок jаҥыс мöндÿр тÿжеле, обоо кÿлге келди. Оны мен кöрÿп турган кижи, оны алып, jе ары арчып кöрзöм — тош ло тош. Болчок, jара-аш неме. Оны алала, оозыма салып ийдим. Онон табылган неме. Бу мындый неме болуп калды. Jе jаш баланы чыдаткан. Адын Табачы деп адап койгон. Эм Тöрбöн-Ойроттыҥ тергеези бызылзын, ич-бойынан чак баштазын, деген неме болуп jат. Ол салган шилемир — бу бала чыккан. Канча jылдыҥ туркунына чыдабай! Чыдаган кийнинде, байа Та­ бачы: «Мен каан болотом» — деп тапкан. 19 Байагы каанныҥ jаандары, болушчылары оны: — Сен канай каан болотон? Сен сурас кижи! Сенде ук-тöс jок. Алаҥнаҥ табылган неменеҥ каан эдип алатан ба? Jе бот, ончо неме анай башталган. Табачы онон бойына улу­ сты jууган: котон-кыпчак, манjы-тодош, майман, jети-тас, тööлöс, Тутак-уул деп байлагас — ончозы ондо. Бот быларлар оной jуулып алала, бой-бойлоры jуулажып баштаган. Бот мынайып бистин Тöрбöн-Ойрот чаксыраган. Ич-бойынаҥ jуу чыккан кийнинде, качан да алдырып ийбей! Бойыныҥ öзöги jоксырап баратканда, чыдалы чыга бербей! Эм бу бистин эленчек-баштан ала ол jууда болгон. Саалты деп кижи база jаан jамылу болгон. Ол тодош. Бу Кадын-öрöкöн... Бу Себи, Себинин суузы ыраак барбай, Кадынга кирип jат. А Беш деп öзöк ыраак барган. Бу ыраак- ыраак барып, онон бу Когул-Тус алтайына, эм онын ады Соло-