Несказочная проза алтайцев. - 2011. (Т. 30)

берген. Арга jокто ол кыпчактаҥ качкан. Кыпчак оны кöлдиҥ jанына jеделе, тай койон. 6 Кöрзööр, ол баштапкы да ÿйин тайарда, ол кыс балалу бол- тыран не. Кöрзööр, кыпчак бойыныҥ кызын карамдабай, öлтÿрип койып туранда! Ойндо ол ÿйин тайала, балазын база тайып койгон. Ойндо эм ого ойто ло jуртаар кижи керек. Эм база ла, албатыга каршуузын jетирип, ол улустыҥ узе немени уурдап, онойып ла jÿргенче дезе. Бир кун ол одуда мы- най отурган. Айыл да jок, ол одулу агаштыҥ тöзинде конуп турган. Оной отурганча, ого тиж и бöрÿ келген. Тижи бöрÿни кöрзö дезе, тузак эмтир колында не. Оноҥ тузак па, чакпы ба? Ол чакпыны неткен, алган ол бöрÿнеҥ. Бöрÿниҥ шырказы jазыл- ганча, ол бöрÿни азыраган. Бöрÿни азыраарда... (öнöтийин ол бöрÿни азыраган), оноҥ айткан: — Улуска барып jаманныҥ jетир, кой-мал-ажын тут! — дей- ле, оны jазылтала, тиргизеле, бöрÿни ийип ийген. 7 Бöрÿ энирде дезе бир кой баалулайла, тудала, экелген. Ойндо оноҥ ары ол экÿ jуртаган. Jуртайла, ол бöрÿ он беш уулду бол­ гон. Он беш уулына ол кыпчак ат адаган. Монтол эмеен кöйин кескенин «монтол-кыпчак» деп адаган, тумат эмеен кöйин кес- кенин «тумат-кыпчак» деп адаган; казах эмеен койин кескенин «казах-кыпчак» деп адаган. Ойндо сарызы бар, ак-кыпчак бар, кара-кыпчак бар, таргазы, jалчызы, барс-кыпчагы бар, такаазы бар, таади-кыпчагы бар. (Jе, тен кандый кыпчак jок деер!) Онойып ла ол кыпчак деп албаты jердиҥ ÿстин ÿзе таркаган. Ондый бöрÿ ошкош казыр улус, ондый jылан ошкош, бÿдÿжи де сары улус, чачы да сары, ондый кызыл кöстÿ улус болгон. Ол ло jалаҥда, одуда. Оной jÿреле, jалаҥ jÿрÿмдÿ улус болуп калган деп ле... Оной айдыжатан. 125. КЫПЧАКТАР КЕРЕГИНДЕ Уч карындаш болгон: Jылан-кыпчак, Шотон-кыпчак, Кöдöн- кыпчак. [Jылан-кыпчак.] Бир jылан jадар. Ол карындаштардыҥ бирÿ- зи аҥдап барала, jылан jатканын кöргöн. Jыланды öлтÿрип, [оныҥ] ичинеҥ тапкан карындажын Jылан-кыпчак деп адаган.