Несказочная проза алтайцев. - 2011. (Т. 30)

кыjыраҥтыбаган. Jе кöчÿп келген албатыныҥ малы-кужы jолой ончозы кырылган. 2 Кошту тööлöр кöдÿре jолдо, кырлар ажып болбой, öлгÿлеп калган. Алтайдыҥ бир jерине ол кырылган тööлöрдöҥ сок ло jаҥыс атан дегени jедип келген эмтир. Акталап салган тööни атан деп ай- дар. Айдарда, ол атан сары öҥдÿ болордо, сары атан болгоны jарт. Келип токтогон jерин Саратан деп адап салгандар. Анайып, Алтайдыҥ бир jери тööниҥ адыла адалганы ол болуп jат. 114. КАА-JААЗЫ Бу ла jуукта jолдыҥ ичинде Ийтбууган (ийт öлгöн jерде) деп jерде jыгылкалан jатты. Тувалар jуулап кел jадарда, кайаныҥ ÿсти- не армакчыла тöҥöш буулап алала, таш чабала, орто jуулашкан не. ÿстинеҥ армакчыны кезип ийерде, таш тоолоно берген, ту- валарден барган. Jуулажала, олорды тудала, Jазулуга апарган. Ту- баларда азык jок, jиир неме jок, саргайлап, маҥырлап келеер деп солдаттарды* ийген, каа деп неме. Байа Jарнак дезе байа каа бойы каруулдап турала, jадала, уйуктаарен. Окjаазын алала, кай­ ра тартала, окjаазын божодып ийген, каа öлö берген. Оноҥ ол jерди Каа-Jаазы деп адап койгон дийт. Ондый jер бар Jазулуда. 115. АЛТЫН-КÖЛ 1 Нениҥ учун Алтын-Кöл деп адаан?* Качан да, jеврен* чакта, Алтай ÿстÿнде ачана болгон. Басты­ ра тайгада не де бÿтпеен. Тайга-таш соой берген, аҥ-куштар да jоголгон. Алтайдыҥ бастыра малы öлгÿлеген. Салган аш-арба куй калган. Албаты курсак — jемит бедреп, jер сайын базыша бер- гендер. Бир малчы ат бажынаҥ ньаан алтын таап алала, бала- барказын аргадаарга сананган. Ол ат бажынча алтынды айакча ашка толырга Алтайды алты айланкан, jерди jети эвирген, jе толуп болбогон. 2 Айдарда Алтын-Кöлдиҥ бажында Чабдар деп кырга чыгала, айткан: «Ат бажынча аш-арба jараан jок болзоҥ, элен чакка