Мифы, легенды, предания тувинцев. - 2010. ([Т. 28.)

болгу дег өгге баарга, база-ла көңгүс танывас улус олурар мын- Дыг. 9 Аалда улуг, биче улус чыглып, ол кижини база магадап, со- нуургап турар мындыг болган. Чугаалажып, чугаалажып келзе, бир чөнүк шываганчы кадай чугаалап тур эвеспе: — Шаанда шагда бо аалдарга бир кижи ыяштап чоруткаш, олчаан ис чок читкен — деп чүве дыңнаан кижи мен. — Улус дилээш, сөөгүн-даа тыппаан дээр чүве. Аныяк кадайы: «Чок ел- бээн, дириг, чедип кээр кижи, дүнениң-не сыгыт, хөөмейи дыңна- лып турар кижи — деп-ле, кырып, өлгүже манаан» дижир чүве — деп, кырган-кадай чугаалап орган чүвең иргин. 10 Ол кижи муңгарап-кударап, куйга бичии када олурган ара- зында хөй-хөй чылдар эрте бергенин элдепсинип, демги херексе- линге уянгылыг сырынналдыр ойнап, ыы-сыызын теп, ырлап орда-ла, бажының дүгү агарып, ак сал сарбайтыр үнүп келген дижир. Ол хевээр-ле аал-коданы чок, аалдар аразынга аян тудуп, тоткан черинге тос хонуп, аштаан черинге алды хонуп, Хемчик дургаар чортуп чоруур Ак-Сал ирей дирти берген. 11 Ооң ыр-шоору, сыгыт-хөөмейи кижилерниң сагыш-сеткилин долдуруп, карак чажын төгүлдүрер кайгамчыктыг ыянгылыг болур боорга, найыр-наадымче албан-биле ону чалаар. Аалдарга кээрге, хүндүлээр, ашкарар-чемгерер, ооң тоолдарын каш хонук улай дыңнаар. 12 Ол ойнап чоруур чүвезин айтырарга: «Эгидер чүвем, эгидер, мээң улузумну кым эгидип бээрил, аныяк назынымны кым эги- дип бээрил?» — деп химиренип эгелээр. Ооң оозунуң утказын- даа кым-даа билбес. «Эгил*, эгил» — деп турары дыңналыр, ынчангаш ол хөгжүм херекселин Хемчиктиң чурттакчылары «эгил» деп адаар чүве боор ийин. 35. ЧАДАГАН КАНЧАП ТЫВЫЛГАНЫЛ 1 Назыны дөгүй берген хаан-авыгай* ийи кадынныг чурттап чораан чүвең иргин. Ийи кадыннарының кайызы-даа уруглап кербээн*. «Мен өлүп каарымга, дөгере өлүр, төре тудар салгал херек чүве-дир. Уктуг байларның уруглары салгал шаңнаваан чүве