Мифы, легенды, предания тувинцев. - 2010. ([Т. 28.)

диңмиреп, кызаңнап, чаъс кудуп кээрге, чоогунда куйже кире халый берген. Куй аксынга ыяжын салгаш, балдызын чөлей* тур- гузуп кааш, ыяжының кырынга олуруп алгаш, таакпызын тип, чаъс эрттерин манап орган. 2 Таакпылап оргаш, дыңнап олурарга, куй иштинден кедергей чараш аялга дыңналып, бир кижи сыгыртып турар мындыг бол­ ган. «Бо кандай чувел?» дээш, ыңай кылаштай бээрге, куй иш- тиниң чырыы-даа кончуг. Бир кончуг дас кара эр сыгырткан, хөөмейлээн, холунда чуве туткан, ча-биле хирээлээн, ойнап, бодун удеп олурар мындыг. 3 Боду база кончуг сыгыртыр кижи сонуургап, дыңнап туруп- туруп, бир соксай бээрде: — Мен база сыгыртыр кижи болгай мен, ол ойнап орар чүвең үнүнүң чараш деп чүвезин, мени өөредип каайт — деп- тир. 4 — Мында чүү боор, белен чүве. Ма, ойнап көр даан — дээш, ол кижи тутсуп берген. Чанынга олурупкаш, ойнай бээрге, шынап-ла аянныг үн үнүп боостаазының үнүнге кончуг таптыг каттыжып турар мындыг. 5 — Ындыг болза мооңну ачыладып көр, өттүндүр чазап алыйн — дээрге, демгизи: — Ындыг болза ынчал че, бодуңга мынчаар чазап, кылып алгаш, мээң моомну эгидип бээр сен — деп-тир. 6 Сонуургаан кижи катап-катап ойнап, сыгыртып, хөөмейлеп олуруп-олуруп, бир көөрге, чанынга кижизи-даа чок, чаъс шагда соксай берген, куй аксында хүннээректей берген турган. Тургаш, ол эдин тудуп алгаш, куй аксында каап каан ыяш, балдызын алгаш, чаныптар дээш көөрге, чок. Долгандыр көрдүнерге, дада- рык балды бажы бичии өгбегер ыяш ирииниң чанында чыдар мындыг. Элдепсинип «ыяжым кым алгаш барган чоор» — деп бодап, куйдан үнүп келгеш, каш ыяш чыый тудуп алгаш, аалын- га кылаштап келген. 7 Кылаштап олурарга, ыттар ээрип, мырай тудуп кал чазып турарлар, өглерни көөрге, мырыңай чиктии кончуг. Бодунуң өө болгу дег өг даштынга ыяжын каггаш, кирип кээрге, көрүп көр- бээни улус олурар мындыг. 8 — Демин чаа-ла аргаже ыяштап кирген кижи мен, маңаа мээң өөм канчап барган чоор? — деп айтырып, ада-иезиниң өө