Мифы, легенды, предания тувинцев. - 2010. ([Т. 28.)

Оон ам, оон аңдарлып баткаш, демги адаккы кырында дал­ ган аътка ону кээп мундурупкаш, шуут демги чурттап турар чуртунуң кырынче бадырыпкан. 12 Көөрге, дем чадырының эжиинде кээп душкен чыткан, дем­ ги чувелерин ап алган, аъдын мунуп алган. Кадайынга баргаш чугаалаан: — Мындыг болдум мен, бо өөмден, бо турган чадырымдан аза бергеш, ынаар бир ындыг аңгы үнгүрже барып кире бергеш, Үстүү оран деп черге база четтим. Ол черге четкештиң, өг деп чүвени база көрдүм, инек деп чүвени база көрдүм, инек деп чүвениң саап каан сүдүн база иштим, арбай-тараа деп чүвени база көрдүм. Мында келдим, мен далган аът мунуп алгаш бады келдим. 13 Далган аътты көөрге, быжырып каан анаа арбай далганы. Ону шупту үлежип чип, ол далганны. — Ындыг эвес, кижи мындыг черге чурттавас чүве-дир, бо хана өг деп чүвени чазап үндүрер-дир — дээш, ол ыяшты көрүп алгаш, ол кижи ол хананы чазаан. Ооң соонда өг деп чүве ын- чаар тургустунуп, ол кидис адаккы деп чүвени хойнуң дүгүнден кыргып алгаш, ынчаар кылырын ол кижи ону тып, база ханаа ол кидисти кылып, ол арбай, тарааны ол чүвени тарып аар, ын­ чаар чиир чуве-дир деп, демги чувени ынчаар тургузуп, амыды- рап-чурттап турган-дыр, ол Довураккай деп кижи. 33. ХОЙ ЧАРНЫН ОТТУЛАР УЖУРУ ЧҮДЕЛ 1 Хопчу-кара судурлуг Караты-хаан деп бай кижи чурттап чо­ раан чуве-дир. Кадарчы-Кара деп ашак ооң хоюн кадарып турган. Хоюн кадарып турда: — Бөрээ* хой чиртсиңзе, бөрттүг бажың бөргү-биле, чеңниг кырың чеңи-биле сыгар мен — деп, кыжанып каан чүвең ир­ гин. 2 Бир-ле хүн Кадарчы-Кара хоюн кадарып чорда, хат, шуурган, туман душкеш, Кадарчы-Кара хоюн ышкыныпкан. Алгырып-кыш- кырып уш хонукта дилеп келген. 3 Дилеп чорааш, Багай-Кара деп ашактың өөнге келгеш, оон айтырган: — Хоюм ышкыныптым, хат, шуурган, туман душкеш, хоюм- дан аза бергеш, тыппайн келдим, уш хонукта дилеп келдим. Чуну