Мифы, легенды, предания тувинцев. - 2010. ([Т. 28.)

4 Ынчаарга уруг аңаа ыглап-сыктап олуруп-олуруп, ада-иезиниң арнын көөр арга чок апаргаш, база катап хек бооп ужуп чоруй барган. Ынчалза-даа дедир бодунуң чуртунга чедип келгеш, хек уруг- дарыын өске куштарның уязынче киир каап, төлүнүң арнын ам- даа көрүп чадааштың, өске куштарга азырадып чоруп берген. 5 Хектиң үргүлчү-ле ырлап чоруур, эдип чоруур үнү уяранчыг. Ол-ла төлүн бодап-сактып «Кандыг кончуг кижи боор мен» деп, ынчалдыр баары ажып, ыймангылыг эдип чоруур апарган чүве- дир. 26. СЫЫН БИЛЕ АЪТТЫҢ ОРНАЖЫ 1 Шаг-шаанда аът хөй адыр, шораан мыйыстарлыг чораан чүвең иргин. Бир-ле катап сыын аът-биле ужуражып келгеш: — Сеңээ мен чымчак чел, кудуруумну берейн, а сен бажыңда үнүп келген адыр-мыдыр, ыргак-шоргак, артында аар мыйыста- рыңны меңээ орнавыт — деп-тир. 2 — Ой, экизин, харын ынчап-ла көрейн. Ыяш-дашка ызырныр, түвектиг, баш база шылаар, ам амыраарым ол-дур — деп, аът чөпшээрешкен дээр чүве. 27. ХОЙНУҢ КАРАА СООЛГУЖЕ ЫГЛААНЫ 1 Бурун шагда чүвең иргин. Теве ыргак мойнун хере сунупкаш, узун теректерниң будуктарында ногаан калбак бүрүлерни шөлээн чип турарын хой адааргап көрүп тургаш: «Мен шак ындыг узун моюннуг болган болзумза, чүү-даа чүвеге чединмес чөгенчиимни аа, салымым багын» деп муңгарап-муңчулуп, та кажанга, та че- жеге чедир ыглап чораан чүве ийик, дөрт карааның ийизин соол- дур ыглап алган дижир. 2 Ооң херечизи — хойнуң карактарының адаанда ийи оңгар бар. Ол болза «хойнуң соолдур ыглап каапкан карактарының орну ол-дур» деп улустуң тоолчургу чугаазы бар. 28. КОШКАР БИЛЕ ХОЙ 1 Кошкар биле хой чурттап чораан. Кошкар биле хой ийи эвес дөрт мыйыстыг, дөрт карактыг чүве-дир. Кошкар биле хойнуң тейинге үш халап келгештиң: хат халап тура шаап чадап каан,