Мифы, легенды, предания тувинцев. - 2010. ([Т. 28.)

«эргек дег ус-кушкаштан дора эвес мен, уядан тудуп ап көрейн адыр» деп боданып олура-ла, шыгырт удуп калган иргин. 7 Бак чаяанныг инек-сокпа ындыг янзы уйгузунга алзып, хүннүң-не «ам даарта уядан тудуп ап көрейн» деп, чылзып тур- за-турза, ажыг соок дүжүп келген. Уя тудар белен чээрген-даа, чөөк-даа, мочурга хөвеңи-даа, малгаш-даа чок бооп-тур эвеспе. 8 Уйгужу чалгаа инек-сокпа мынчага чедир даарталап, соңгаар- ладып келгеш, уя тудуп чадаан. Турлаг-суур чок, оран кезип, дүнениң-не сөөгүнге киир доңуп чорбушаан чүве-дир. 20. ЧҮГЕ КУСКУН ДҮНЕ, А ҮГҮ ХҮНДҮС УШПАС БОЛГАН 1 Шыяан ам, эрте-бурун, эңге-доңга шагда* чүвең иргин ийин. Очур-Чандан тайганың баарында калбак кара эзимниң иш- тинге үгү биле кускун ийи ужуражып кээп-тир. 2 Кускун: — Сенден мен ажыг, каш янзы дылды билир мен — деп- тир. Үгү: — Мен сенден ажыг мен, тос дылды доозун билир кижи мен — деп, маргыжып олурган иргин ийин. Үгү-даа, чүзү боор, чаш уруг өттүнүп чакырып эдип, дилги өттүнүп-даа олурган. 3 Кускун-даа чүгле «коңук-коңук, кык-кык» кылдыр эдер боор- дан башка, чүнү-даа билбес эдип орда, хову, дагның чашкаадай кужу ужуп келгеш: — Мен олурумда дыл билир бис деп хей-ле ынчап олур силер, черле силерден артык чеден бир дылды билир амытан мен боор мен — деп-тир. Кижи өттүнүп сыгырар, чүшкүрер, мал өттүнүп киштээр, дээлдиген өттүнүп эдер, сайлык, баарзык, сааскан, хамнаарак, өрге, күске болгаш оранның чивирлиг куш* бүрүзүнүң үнүн дооза өттүнер, оларның аажызын чаңнап тургаш көргүзер, дылдыг араатан бүгүдезин шуптузун билир болган.