Мифы, легенды, предания тувинцев. - 2010. ([Т. 28.)

— Сени-даа аарай, уйгу хавын — деп элдепсинип, чиңге- тараа дег карактары-биле өрүмней көргүлээш, ногаан аргазынче ужуп кире берип-тир. 2 Инек-сокпа катап-ла өлүглендир удуп калган олурда, ооң ча- нынга хек ужуп келгеш, кукуңайындыр алгыра берген. Инек- сокпа алгырып-кышкырарга-даа, дужаап, күштээрге-даа, эптеп- чөптээрге-даа, хек тоордан туржук, харын «хе-хе-хе» кылдыр каттыргылааш: — Дамырак суглар шылырткайнып, ыяш-даштың бүрүлери сылдырткайнып, оът-сиген алдын хүннүң херелдеринге кылаңайн- дыр чайнап турар хөглүг өйде канчап удуурул? Хамык аңнарның, куштарның, курт-кымыскаяктарның ажыл-чымыш дээш олут-дыш чок турганын көрбес сен бе? Бедик черден оларга аян тудуп ырлап чор мен, моон чорбас мен — дээш, дыңнаар-даа ужур чок болган. 3 Инек-сокпа дезип чоруткаш, чиндиң ногаан ээрем кырында бора талга олурупкаш, база-ла таалап удумзурай берип-тир. Үр-даа болбаанда, «сылдырт-сылдырт» дээн дааштан база-ла отту чаштап келген. Инек-сокпа кылыктыг шаңгыр карактарын хере көрүп кээрге, улуг-эргек дег ус-кушкаш уя тудуп тур эвеспе. Ус-кушкаш токташ-такташ ужуга каап, талдар бажын дамчып, теректерни эргий ушкулааш, хоюг, чымчак мочурга хөвеңин эккеп-ле турар болган. 4 Инек-сокпа ус-кушкаштың уйгу-чыдын чок иштенип турарын көргеш, боду бодунга чөгенип, ыятканындан база ужуп ыңай-ла болган. Ол-ла ушкаш, бизең хая иштинге шагжоок олура дүшкен иргин. Аңаа олурарга, ырак делгем ховулар ажылдыр көстүп кээр хүн херелин хөлегелээр чүве чок, магалыы-даа кончуг бооп-тур. «Маңаа чүү-даа келбес, ам-на шөлээн черим алдым эвеспе» деп бодап, база-ла таалап удуп калган. Хая тиглеринде уялар туткан хайлыг хараачыгайларның сыйылаан үннери инек-сокпаны база-ла оттургаш туруп берген. 5 «Бо-даа база хей чер-дир» дээш, ховуларже ужуп чоруп каан. Ында ыраажы хамнаарактар, шартылаа, шергилер база-ла дыш- шөлээн бербес бооп-тур эвеспе. 6 Каяа-даа ужуп чедерге, бүгү-ле дириг амытаннар шаа-биле шимчеп хөделген, ыржым-шөлээн чер тургуспас бооп-тур. Шы- дажып чадааш, эргиде удуп чаңчыккан дыдынга ужуп келгеш,