Мифы, легенды, предания тувинцев. - 2010. ([Т. 28.)

4 Оон бээр-ле кымыскаяктар шуптузу үзүк-боолук болу берген. Ынчалза-даа кымыскаяктар ажылга ынак, шуптузу ажылче кады үнер апарганнар. 15. ЧҮГЕ СЫЫН-КУРТ ЧЫЛАН-БИЛЕ КАДЫ ӨЛҮР БОЛГАН Шаанда дириг амытаннар хоран үлежип турда, чылан-биле улуг-ээремчик хөйнү апкаш барып-тырлар. Улуг-ээремчик тургаш, сыын-курттуң үлүүн база алгаш барган хей иргин. Сыын-курт аңаа хорадааш: — Чылан биле улуг-ээремчик шаккан черге кезээ мөңгеде дуза чедирип чоруур мен! — дээш, барган чүве-дир. Ол-ла өжээннешкен олчаан сыын-курт чыланның мойнундан ызырып алгаш кады өлүр амытан болган чүвең иргин. 16. МЕЗИЛ Шаг шаанда бир кадай хайыракан-биле кожа чурттап чо­ раан. Бир-ле катап кадай биле хайыракан бакташкан. Хайыракан тайгаже базып үне берген, а кадай саржаан хойлап алгаш, даңза- зын ызырып алгаш, сугже кылаштап кире берген. Оон мезил болган. Даңзазы эрнинде чыпшыр бүткен, саржаа баары бол­ ган. 17. АЪТ БАШТЫГ БОРА-ХЕК 1 Шаандакы шагның анаа аас чогаалының үезинде чугаалап турганы-биле алырга, бистиң төөгүде* улуг улустарывыс аът баш- тыг бора-хек деп мындыг аас чогаалы чугаа туруп турган. 2 Аът баштыг бора-хек деп чүве чүү чүвел дээрге, бистиң чур- тувустан ырак изиг оранда болза чурттап турар. Кажан ооң чораан чери, кажан ооң эткен черинге чүве болза кезээде мөңге турар. Чижээлээрге, ыяш-даштың бүрүзү болза кыш, чай чок көк турар, ол ышкаш соок чок, чылыг турар деп мынчап чугаалажып турган. Ол фактызынга* ам чижээлээрге, ооң чижээнге бистиң чуртувустан чүнү үлегерге ап чугаалап болурул дээрге, чижээ­ лээрге, бистиң чуртувуста хадының болгаш пөштүң, шивиниң кыш, чай чок бүрүзү оңмас, кезээде көк турары бо турган.