Мифы, легенды, предания тувинцев. - 2010. ([Т. 28.)

2 Торга тургаш: — Ачавыстың сөөгүн, эки адавысты маңаа кагбайн, арыг ыяштан хааржак чазап эккээйн — дээш, Торга чоруткаш, ыяш соктааш турупкан. Таварышкан ыяжын соктаза-даа, ам-даа сок- тавышаан, үүлези бүтпээн чүве-дир. 3 Шокар-Шаанчак ачазының сөөгүн сөөртүр дээш, шары ачы- лапчоруткаш, шары-даа хамаанчок, инек-даа, бызаа-даа хамаан- чокшуптузун сывыртааш чоруп берген, ам-даа келбээн-дир. 4 А Дүктүг-Ары ачазының чевээн каастаар дээш, чечек чулуп аар дээш чоруткаштың, ачазының ажыын ажып, «өө» деп өөңей- нип ыглап-ла, чечек бүрүзүнге хонуп-ла, ам-даа чечектеп кел- бээн. 5 А ынчаарга Үзүт-Ховаган от чок турган, ачазының доюн хайындырар от оттап аар дээш чоруткаш, чырык черге баргаш- ла, отка дүжүп өлүп-ле, ол-ла хевээр чоруп берген. 6 А Сыгырга дөрт акызын манаан: кажан-на өртемчей чырый бээр ирги, чырый бээрге, ооң ыыды чиде бээр, дүне кээрге, дөрт акызын кый деп, даңны атсы сыгырып турар болган. 7 Ол беш алышкының үүлези амдыгаа дээр бүтпээн болгаш ам-даа бистиң аравыста чоруп чоруур-дур ийин бо. 14. КЫМЫСКАЯК 1 Шаанда кымыскаяк борбак, кара, чараш-даа амытан чораан. Кончуг чараш кымыскаякка ол кадайланып алган. Кымыскаяктың кадайы ажылдавас, үңгүрүнче киргеш, ажы-төл төрээш чыдып берген. 2 Бир катап эр кымыскаяк бай аал чанынга маңнап келген. Ол бир өгнүң чанында өл ааржы чаткаш, кургадып каанын көрүп каан. Кымыскаяк чадып каан ааржыдан ызырып алгаш, маңнап ыңай болган. Өгнүң ээзи кадай ону көрүп каан, шывык-биле кымыскаяктың дал ортузунга каккан. Ол үзүлгеш, чүгле оорга сөөгүнге арттып калган. 3 Үзүлгеш, чүгле оорга сөөгүнге ызырынган кымыскаяк өөнге арай боорда калгып келген. — Силерлерни азыраар дээш чүгле чааскаан ажылдаар-дыр мен. Ажы-төлдү аъшкарып-чемгерип азыраар дээш чоруп чорааш, үзе шаптырып алдым — деп хыйланган.