Мифы, легенды, предания тувинцев. - 2010. ([Т. 28.)

най бурган Ара-Хөөнү Айга чыпшыр тарбыдап каан. Ам Айда көстүп турар кижи ол». 4 Ара-Хөө маңгыс Хүннү чиптерге, аксындан киргеш, бели чок болгаш, соондан үнүп чоруй баар дижир. 5 Ол үеде Хүн туттурарга, улус кыдат тавакка* сугну куткаш, ооң иштинге туттурган Ай, Хүннү көөрге, ол кижилер көстүп, ханы дырыңайнып турар дижир чүве. 7. МӨҢГЕ АРЖААН, ОҢМАС ЫЯШТАР 1 Бурган-башкы мөңге аржаанын кылып алгаш олурган. Ол ар- жаанны кылган ужуру — делегей кырында бүгү шимчээр амы- танны мөңгежидер, өлүм турбазын дээш кылган. Ара-Хоо чажыды-биле келгеш, мөңге аржаанын пактапкаш, чоруй барган. 2 Бурган-башкы Ара-Хоонуң барган уун билбейн, баштай шул- будан айтырган. Шулбу дээрдиве айыткан. Бурган-башкы Ара- Хоонуң дугайын Хүнден айтырарга, оозу Айдыва айыткан. Бурган-башкы Айга баргаш, айтырган: — Доо бар чыдыр — дээн. 3 Бурган-башкы очур бурганын уштупалгаш, оозу-биле кагарга, Ара-Хоонуң бели чердиве үстүп бады барган, а хөрээ алдырбайн барып-тыр. Ара-Хоонуң белинден аккан аржаан пөш, шиви, ар- тыш, шаанак, чойган, хадыга кээп дегген. 4 Бир-ле Ара-Хоо Хунге ужурашкаш: — Мени сен Бурган-башкыга сөглээн сен, белимни үзе шап- тырган сен — дээш, чиптерге, бели чок болганда, Хүн Ара-Хоонуң хөрээнден уштунуп кээп-тир. 5 Айга ужурашкаш, Ара-Хоо база-ла: — Мени сен Бурган-башкыга сөглээн сен, белимни үзе шап- тырган сен — дээш, чиптерге, база-ла хос хөрээнден Ай уштунуп кээп-тир. Улустуң: «Ай, Хүн туттургаш, тайлып үнүп кээр» — дээр чү- вези оон тывылган дижир чүве.