Мифы, легенды, предания тувинцев. - 2010. ([Т. 28.)

Оол кезек боданып тура: — Ооң херээ чүү деп, кожуп каан пес эскии каяа-даа чыт- кай-ла — дээн. Кыс тургаш: — Тенээңни! Бистиң кандыг чүү-даа болза ада-ие улузувустуң алгап-йөрээп берген ээрен-дөзүн чер-черинге октаптарывыска кайын боор. Ап алыыл — дээн. 4 Ынчангаш дерт сырынын ап алгаш, чоруур деп турда, каш өшкүзү едекке кирип келген. Оол тургаш: — Кижи та өлүр, та дирлир чүве, өшкүвүстүң бирээзин өлүрүп чиилем, эртен-даа чораай-ла бис — деп-тир. Уруг тургаш: — Ол чүү дээриң ол, улуг далай кежер деп тургаш, ак сүдүн ижип орган малын өлүре бээрге, херек кайын бүдер. Ооң орнун- га саггаш, сүдүн хайындырып ижээл, артканын ап алыр бис — дээн. Оол улуг тынгаш: — Бис ийи бир эвес хөлче дүже берзивиссе, кым-даа кербес: сээң хилиң дег кара чажың та кайнаар саглаңайндыр агар, мээң күске кудуруу ышкаш содугур кара кежегем та кайнаар содуңна- ды агар. Өлүм оруунда улус-тур бис ийин харын — дээш, ыглап бадырыпкан. Ынчаар орта уругнуң ишти-хөңнү баксырааш, база ыглапкан дээр чүве. 5 Оол тургаш: — Канчаарга-даа бо чырык ертемчей кырынга бир черге чурттаар салым бисте чок болганда, хамаан эвес елзе ол-ла, ди- рилзе ол-ла, чоруптаалы! — деп чугаалаан. Уруг өшкүзүн саггаш, сүдүн хайындырып олурда, күзүн чана- рынга белеткенген янзы-бүрү өөр куштар хөлдүң кыры-кыдыы чок хонупкан, үн алчып алгыржып туруп-турлар. Оол, кыс ону көрүп, сүдүн ижип, бууккан ижин-херээн чугаалажып олурда-ла, күскү хүн ажа берген. Уруг олургаш: — Кежээ апарган-дыр, ам канчаар бис? — дээн. Оол олургаш: — Эртен-даа чораай-ла бис. Өлү-даа бээрин канчап билир, чаңгыс-даа хүн хеережип алза, эки ыйнаан — дээн.