Мифы, легенды, предания тувинцев. - 2010. ([Т. 28.)

чоруткаш, Хаан-Даг бажынче үнгеш, бош хаяны аңдара иткеш, туттунупкан. Ол хая оон чуглуп баткаш Баян-Кол бооп баткан Ортаа-Хем биле Оораш-Хемниң белдиринге тура душкен. 5 Ол-ла ояар Хаан-Дагны аңгы-аңгылап тускайлаар кижи чок болган. А ол дашка хамык чон чажыын чажып, сүзүүн сүзүглээр апарган дижир чүве. 100. ХИНДИКТИГ-ХӨЛ 1 Шаанда Мөген-Бүренге чаңгыс чер чурттуг оолду, кысты ада- иелери сатчып, албадап туруп өглеп каан чүве-дир. Аныяк на- зынның ынакшылы ийи аңгы болгаш уруглары хоржок болган. Ындыг боорга, оларның ада-иелери аразында алчып-беришкенин төлежиринден каража бодааш, херек ийи дең болганда, ийи уруг­ ну хөл ортузунда дагга аппарып шөлүп каар-дыр деп сүмележип ап-тырлар. Аңаа куштан башка чүве баар эвес. Аңаа тура, эпте- жи-ле бергейлер дээш, ол оол биле ол кысты он шаа өшкү-биле кады салга олурткаш, Хиндиктиг-Хөлдүң ортузунда дагга кежирип каап-тыр. Оон ол уруглар мүн-не чаңгыс черге багай бөөдейлиг, чугаа-соот-даа чок, каш өшкүзүн саап ижип, чурттап турган- нар. 2 Бир-ле хүн күстүң ортаа айы чоокшулап олурда, уруг чуртун сактып келгеш, багай бөөдей өөнүң алажызын, дөжээниң калбак ыяжын сал кылып эгелеп-тир. Каш өшкүзүн кадарып чораан оол ооң бараанын көрүп кааш, чедип кээп-тир. — Сен та канчаар кижи сен, мен-даа чоруттум-на. Бо дагга кадып-сарлып өлүрүнүң, бо хире хилинчек-човалаңны көрүп чо- руурунуң орнунга, бо хөлдү кежип чыткаш, өлү-даа берзе чүү деп, хем келдейип, чон чолдая бээр эвес — деп, уруг чугаалаан. Оол улуг тынгаш: — Шынап-ла, ындыг ыйнаан харын, мен база чоруур мен — дээш, салды дагжып эгелээн*. 3 Уруг бодап турарга, каш өшкүзү, дөрт сырыны чадырының орнунда чыдып калган мындыг бооп-тур. Уруг тургаш: — Каш өшкүвүстү канчаар бис? Дерт сырынывысты канчаар бис? — деп, уруг чугаалаан.