Мифы, легенды, предания тувинцев. - 2010. ([Т. 28.)

1 Шаанда байлар ажык-кончаа сүргеш, оол, кыс төрүттүнүп кээри билек-ле, келир үеде кудалажырының демдээ кылдыр «аас белээ» солчуп алыр турган. Бир ортумак бай кижи душтуктуг турган уруун «аас белээ» алган кижи мен дээш, улуг бай кижи- ге бээр дей берген. Уруу ынавайн турда-ла, ол улус уруун тудуп, шарып бергеш, чорудупкан. 2 Уругну Манчүректиң Бедик-Хавак деп черде аалга эккелген. Кежээ айдыңда уруг дезе берип-тир. Уругнуң бээ* баштаан аъттыг, чадаг хөй кижи ону сүргеш чорупкан. Айдың кежээ дай- зын холундан адырлып алгаш, аалын сактып чүгүрүп орган күжүр кысты көрген болза, соругдан хойган аң-на боор ийин. 3 Өл хаак дег чаш назынында өскениң кара холунга кирер деп барган күжүр кыс бир сактырга, соондан ызырты чедип келген күчүлүг араатан дег дүржок сүрүкчүнүң тыныжы ооң мойнунга изиг-изиг ышкаш болган. Уруг хемниң кызааланып келген ийи хана дег кара дуругларының чиге кырынга келген. Кезээде-ле шаагайнып чыдар Манчүректиң шапкын суу ынаар-ла иштинде: «Бо кызаалап мени арта халы, тының алыйн, чараш кыс!» деп ырлап чытканзыг болган. Кызыл-даван уруг ээгиш-тыныжы-биле маңнаан ояар келгеш, ол кызаалап Манчүрек хемни арта халып чоруй барган... 4 Ону сүрүп чораан араатанзыг амытаннар алаңзып, карактары аларжы берген туруп калганнар. Бээ кижи: «Өршээ, хайыракан, барганнай барзын-на ыңай! Чоннуң кызы төнген эвес!» — деп, ооң соонче чалбарып кааш, улузун эдерткеш, дедир чаныпкан. 5 «Ынак оглунга ынчаар бердинер болбас ийикпе, кыстар!» ди- гензиг Кыс-Халыыр Манчүрек мурну-биле эрткен-дүшкен улуска бодунуң төөгүзүн чугаалап бериксээн чуве дег, дээр-биле өңнеш сугда көрүнчүктели берген кезээде-ле боданганзыг туруп-ла ту­ рар.