Мифы, легенды, предания тувинцев. - 2010. ([Т. 28.)

1 Алдан-маадырларның алдарлыг баштаңчыларының бирээзи, чээрби ажыг харлыг мөге Узун-Белек турган. Улаастайга дөртен дөрт кижиниң бажын кезип шаажылап турда, эң-не аар хилин- чектээшкинге таварышкан кижи ол. 2 Доктаалды күүседирин кыйгырган соонда, ийи будун демир илчирбе-биле дужап каан дирт кара узун эрни шораан иштинден чыыш мурнунга үндүрүп эккелген. Ооң ийи холун мурнунга хү- лээш, ийи өштүнден чоон чагыга чыпшыр баглааш, курлак чедип турар чоон кара кежегезинге хендир улай өөрээш, бурунгаар үш кижи тыртарга, мойну шөйлү берген. Таптыг-ла ол өйде азыг- дижин шаараткан дүрзүнчүг, чииртим койгу баштар кеткен хы- дыкчылар селемелерин хыыладыр чайган, ооң бизин идиинге ша- лаан самнап келгеннер. 3 Кижи мойну үзе шаап өөренген хыдыкчының селемези хүнге кылаш дээн соонда, Белектиң мойнунга хыг-ла дээн. Уктуг меге кижиниң мойнунуң сөөгүнге каң селеме дыынмайн, ара чыдып- каш, хырыгайны берген. Маадырның саадының ханы ийи кызыл удазын дег үзүк чокка аттыгып турган. Өлүм чок маадыр эр дембээреп, арзылаң дег үнү-биле алгырыпкаш, бурунгаар дап бээрге, ону чыпшыр шарып каан ийи чагы чаштай берген. 4 Белектиң мойнунда ханныг селемезин ушта соп чадап турган хыдыкчыны ай балды туткан еске бир бедик хыдыкчы чайлады идипкеш, ооң мойнунче бар-ла турган күжү-биле улдапкан. 5 Шатка чыдар сөөгүвүс, Шапшылгаа баар баштарывыс — деп ырлажып турган аныяк маадырларның бирээзиниң кара бажы черже борбаңайндыр чуглу берген... 6 Белек — кадай кижиниң дың кара чаңгыс оглу турган. Ооң иези ол шагда эң-не ховар турган кара дилги кежин аңчылардан дилеп алгаш, Амбын-ноянга авыралдап* баарга, ноян кешти бил- дириишкинге кошкаш, Улаастайже чорудупкан. 7 Ол дилги кежи Белектиң бажын кестирип каапканда чедип кээрге, биеэги өлүрүкчү шииткекчи дүжүмет олура: — Эх, хайыраан кежим менден тайган-дыр — деп, аңаа хомудааш, чадаарда-ла чараазын сыыртынып турган дээн.