Мифы, легенды, предания тувинцев. - 2010. ([Т. 28.)

8 Бир-ле катап Комбулдай бир эштиг куйга чыдып калгаш, ол кыштагда аалче барган өөрүнүң соондан бүдүү көрүп чытканнар. Ол аалдың дужунда арттан ажып келген оруктуг өзен бар. Ооң иштинден хей аъттыг кижилер үнзе-ле төнмес. Олар дегийт-ле* аалды бүзээлей каапкаш, аңаа олурган алдан-маадырларның өөрүн тудуп алганнар. 9 Комбулдай-даа эжин эдерткеш, аъттаныпкаштың, чооганың бажы-биле Үстүү-Чыраалыг-Ойже ажа халыткаш, Ак бажынче хирт-ле дээннер. 10 Улуг-Ак бажынга бир аалга кире бергеш, оортан эъттеп, шай- лап алгаш, Комбулдай чүвениң ужурун ирей, кадай улуска чугаа- лааш, оларны аңаа чораан деп кулактыг амытанга дыңнатпазын дилээн. Ону дыңнааш, өгнүң ээзи ашак: — Чаа, кадай. Бо бачым-далаш чоруктуг эзир дег эрлерге күш-хүнезин-даа болур ыйнаан. Бир шээр чүведен айтып берээли, шай, дус база от, таакпыдан таарыштырып берип керем — деп- тир. 11 Шынап-ла, бир шыырак ирт айтып берген. Ам чүү боор, эрлер оозун бурт-сарт дегере тырткаш, даалыңнай шаап алганнар. Оон аъттангаш, Она деп-даа адаар Аны бажынын, калбак ногаан эзимниң кадыр-берт, хая-туруглуг черлеринче эрес эрлер шымнып кире бергеннер. 12 Оларны феодал дүжүметтер кедеп, сүрүп пат-ла турганнар. Ынчап турда, «дургуннарның» кайнаар уг-шиглиг чорутканы, хуг- байыраан, дыңналы берген. Садыяа-Хүндү албадап туруп, «эң-не шыырак» дээн элээн каш чазый, чашпаа кижилер эдерткеш, Аны бажынче чорупкан. Аңаа барып сураглааш, ис тыппааннар. 13 Адактың сөөлүнде дүне када «одаар» деп дугурушканнар. Шы- нап-ла, бир эң бедик харааштан дүне көрүп турарга, бир-ле ка- раңгының ортузунда от бүлүрээрип турган. Ол отту, боо-биле шыгаагаш, хараалдап кааннар. Эртен чырып келгенде, топтап турарга, боо хараалының айыткан черинде билдирер-билдирбес дүдүскелчек бичии ыш бар болган. 14 Көк-ле хүндүс сүргүнчүлер ону бүзээлеп чеде берген. Эрлер эзим иштинде дүңдерик-дүңдерик хая-даштыг, кончуг-даа берт черде чадырланып алган болганнар. Комбулдай эжи-биле аргажок- тан ол улустуң холунга ынчап киргеннер.