Мифы, легенды, предания тувинцев. - 2010. ([Т. 28.)

Каргы-Хемниң унунда Кыскаш-Үстү деп черде ам-даа карара берген чыткылаар чүс-чүс даш-ожуктар бар. Амыр-Санааны сүрген аг-түме кыдат шеригниң дүъштээн черн ол дээр болгай. 6 Амыр-Санаа ол чоруткаш, амгы Алтай чуртунуң Көжээ-Ыяш деп черинге кээп ыяш кежээ кадааш: — Бо кежээ ирип дүжерден бээр, сарыг-кыскыл аъдымның кудуруу черге деңнежирден бээр, чер кырынга амыр-чыргалдыг тере тудар мен! — дээш, аъдының кудуруун чолдайты кескеш, Алтай таварып, Орус чуртунче кире берген дижир боор чүве. 91. БҮРГҮТ-ЧАҢГЫ 1 Тес-Хемниң Самагалдайга Бүргүт-Чаңгы деп кижи турган. Ол кижи Таңды-Тывазының Өвүр тываларын манчы-хаанның чагыр- газындан чарып алыр дээш, тос дүк албан чыып алгаш, хей теве чүъктүг, чонунуң чартыы-биле чоруп-ла каап-тыр. 2 Бүргүт-Чаңгы ол-ла бар чорда, ол чер-чурттуң улузун чагырган Моолдуң Эртине-Мерген чагырыкчы* деп кижизиниң аалы туруп- тур. «Чаа, бо Эртине-Мерген чүнү үүлгедип тур ирги?» — дээш, Бүргүт-Чаңгы ооң аалынга баргаш чоруур деп бодап-тыр. 3 Демги чагырыкчы ону билип кааш: — Борта кончуг кижи келир ышкаш, кадай, кээрге, ооң чо- рук уун айтыргаш, чорудар сен — дээш, чоруй барып-тыр. 4 Бүргүт-Чаңгы демги аалга келирге, чагырыкчы-даа чок, чүгле кадайы олурган. — Кажан үндүңер, кай бар чыдыр силер? — деп, кадай айтырган. — Өвүр-Таңды тывазы кижи мен, аскыр еер алдан дерт чыл­ гы чидиргеш, ону дилеп чор мен — деп, Бүргүт-Чаңгы харыы- лаан. — Кандыг чылгы чүве ирги? — деп, кадай айтырып-тыр. — Сеек дижи эптерээн арган-кырган кара аскыр; кудуруун- да, челинде уялыг, чаагында, саарында таңмалыг арган кара бе; тос чорук күүсээн долбанныг чыраа шокар аът — мындыг үш мал баштаңчылыг алдан дерт чылгы чүве ийин — деп, Бүргүт- Чаңгы сөглээн.