Мифы, легенды, предания тувинцев. - 2010. ([Т. 28.)

херээ тутчур боор бо, Амыр-Санаа деп адаар-дыр мону» дижип тургулаан. 0л оол эр болуп, эртем-номга өөренип алгаш, нам тургузар мен деп чоруп турар апарып-тыр. 2 — Ядыы кижи эртемге өөренип ап деп чүзүл мооң, ооң ор- нунга хаанга салыр хой бажы өрттеткей бо — дээш, бир-ле катап дүжүметтер кыдат хаан кижини хүндүлээр дээн хой бажын Амыр-Санаага өртеттирген дээр. Амыр-Санаа башты куйгалап хайындыргаш, ооң чырыын, ку- лаан, караан бүдүү кескилээш, башты деспиге салып каан-дыр эвеспе. 3 Хүндүлел үезинде хаан ол башты кезер дээрге-ле, кезер чер- лери бош кээр ындыг бооп-тур. Хаан ажынып-хорадап: — Бо башты чүү кижи өрттетти? Ол болза хаан төрезинге удур кижи-дир. Ооң үзел-бодалын мен бо баштан номчуп каап- тым: хаан төрениң аксын хаар, ооң дыңнаар кулаан боогдап хоруур; көрүжүн хөлегелээр деп турар кижи-дир, доп-дораан ону тудуп эккелиңер! — дээш, шериг чорудуп-тур. 4 Амыр-Санаа чуртундан ийи аъттыг, бир тевелиг дезип үнгеш, соңгу чүктүве Демир-Санаа деп акызын сурап бар чораан дээр. Ол-ла чоруп олура, Улуг-Хемге келирге, дош бады барган бол­ ган, ону сал тыртып турган бир ядыы мөчүт тыва ашак кежирип каан. Аңаа ооң аъдының бирээзи үедей берип-тир. — Аъдыңны сарыг-кидис-биле орааптайн — деп-тир. Амыр-Санаа тура: — Чок, тос каът торгу-биле ораар мен — дээш, тос каът торгу-биле ораапкан. Аът дөмей-ле өлген. Амыр-Санаа аъдының бирээзин мунгаш, оон ыңай база-ла челзип чорупкан. Демги тор- гуну ядыы ашак ап чыдып каап-тыр. 5 Амыр-Санааны сүрген хөй шериг дуне када сугга чардыргаш, хем кежир ооң дужунга хонган. Амыр-Санаа тевезин боскааш, ожуун кызыткаш, тевезиниң мойнунга кедире каап-тыр. Ынчаар орта оозу буккуңайндыр ал­ гырып тура хонган. «Тевези алгырып чыдырда, кай баарыл бо» дишкеш, ону сүрген шериглер сагыш амыр даң атсып алгаш, эртенинде ооң