Мифы, легенды, предания тувинцев. - 2010. ([Т. 28.)

12 Ол хөй аг-шериг оон-на оюп-кыйып чорааш, сүрүп чоруп олурарга, Амыр-Санаа Самыына сынын ажып, чүгле бөргүнүң дошказы шала көстүп бар чораан. Сарыгларның Булдулай-Маадыр деп кижи ооң чүгле дошказын үзе адып чыдып каап-тыр. 13 Амыр-Санаа Самынаны ажып бар чоруй: — Коданның кулааның каразы чидирден бээр, чаш уруг ыңаа- лап ыглаардан бээр, сандан ыяш ирип дүжерден бээр, ядыы чон- нуң дең төрезин мен тудар мен» — деп аашкынган* дээр чуве. 14 Амыр-Санаа түме-сая кыдат, моол аг-шеригге алдырбайн, ын- чалдыр-ла орус чуртунче дезип кире берген. 15 Та каш чыл эрткенде, бир-ле катап Амыр-Санаа чуртун эр- гиир дээш, халдып чоруп каап-тыр эвеспе. Ол-ла халдып чоруп олурарга, орус чурту бир хоорайда паш хайнып туруп-тур. «Аас- кежик чайлаар» дээш, хайнып турган паштан хой чодазы ушта соп алгаш, халдып чоруп каап-тыр. Шеми-Аксынга кээп, бир тей кырынга тура дүшкеш көөрге, хоюнуң чодазы сооваан, бузу бу- ругайнып турган. Амыр-Санааның соксап тура дүшкен тейиниң кырында тос-таңма паш аксы хире ол ак дашта аът изи бар. Ооң аъдының изи ол. Соксай душкен тейин оон бээр Соксаал деп адаан. 16 Амыр-Санаа чуртун эргип, ол-ла халдып чоруп тура: «Сок­ саалга соксадым, Тээлээ тептим, Базырыкка бастым» деп чораан дээр. Ол черлерде калбак даштарга Амыр-Санааның изи ам-даа бар ийин деп, бистиң ада-өгбелеривис чугаалажыр. 17 Амыр-Санаа дээрзи оор, кайгал-даа эвес, дургун-даа эвес, Эжен-хаанга удур торе хунаажып, демисежип турган кижи. Эжен-хаан дээр кыдат хаан ооң бажын кезип каар дээш, аг- шериин ыдарга, Амыр-Санаа: — Көрүп-даа турзун, бо хаан төрезин дужургеш, чаа дең эргелиг төрени тургузар мен — дээш, соңгаар Орус чуртунче алдыртпайн кире бергени ол дижир. 89. АМЫР-САНААНЫҢ КЫДАТ ХААН-БИАЕ МЕСИЛДЕШКЕНИ 1 Калга Моолга аалдар аразынга диленип чоруур багай самдар кадай оол уруг божуп алган чуве-дир. Карактары ай, хун дег чайнап, хып турар кедергей-даа эрес-шоваа оол болган-дыр. Ак баштыг кырганнар ону көргеш: «Бо-даа анаа эвес төл-дүр, төре