Мифы, легенды, предания тувинцев. - 2010. ([Т. 28.)

— Дас чүү биле тарбаган өштүн бижик-биле кады чорудуп- туңар — деп сүмелээн. — Ооң ужуру болза, «кижиге четтирбес кай баар сен, дас болза ужуп чоруй баар, тарбаган болза черже кире бээр дээй эртик» — деп, ол билигжи тайылбырлаан. 7 Амыр-Санаа хаанның бижиин алгаш: — Хаан төрени черле дүжүргеш, дең эргениң төрезин тургу- зар мен — деп харыылаан болган. — Хаан күрүнүң иштинге Амыр-Санаа каяа-даа чорза, ону өлүрүп каңар! Хаан төрезинге удурланган кулугур — деп, Кыдат- тың Эжен-хаан чарлык тараткаш, хөй шериг чорудупкан чүве- дир. 8 Дөрбеттиң Далай-Хаан биле Сорукту-Хаан Көгей сынынга Амыр-Санааны бүзээлеп ап-тырлар. Ынчаар орта Амыр-Санаа дүне дургуннап үнгеш, Өвүрнүң Саглы аксында Кара-Ыяш бетин- де хову ортузунда чаңгыс дытка аъдын баглап алгаш, бузуп хүн- зээн. Ол дыт чанында кудук бар болган. Ам чүү боор ийик, күжүр эр оон суг узуп, шай хайындырып ижип, аъдын дыштандырып алгаш, чоруурда мындыг йөрээл салып-тыр: «Далай-Хаандан оол уруг төрүзе, доктаавас болзун, мени оглунга дөмейлевээн кулугур оң. Ооң орнунга бо чаңгыс дыт чүс сарыг дыт бооп өөрлешсин, бо кудук булак суг бооп өргүзүн!» 9 Аг-шериг Амыр-Санааны Успа-Далайга чыгап кээп-тир. Ымы- раа үглеп турар ырма сынчыг караңгы дүне болган. Эртенинде демги аг-шериг көөрге, Амыр-Санаа Успа-Далайны аъдының дуюнга өйлей доңуруп алгаш, кежип чоруй барган болган. 10 Хову ортузунда турган чаңгыс дыт ам дөргүн арыг болган. Ол арыгның адын моолдап Зун Хаара модон деп, тывалап Чүс- Дыт деп адай берген. Биеэги кудук булак суг болуп, ол арыг иштинден өргүп агып чыдып-тыр. 11 Ымыраа-сээк ышкаш үй-түмен хөй шериг Амыр-Санааны ызырты сүргеш, Хемчик кашпалынга чыгап кээп, «ам-на кай баа- рыл бо» дижип, амырап хонуп чыткан. Дүне када чалым-на шаккыңайнып турар болган. Эртенинде көөрге, Амыр-Санаа дээрде шашкан чалымнарны кержек-биле чүгле аъдының дуюнга өйлеп кертип чорааш, одуруй берген болган.

RkJQdWJsaXNoZXIy MTY3OTQ2