Мифы, легенды, предания тувинцев. - 2010. ([Т. 28.)

1 Шаг төөгүден Өвүрнүң Чалааты ол ынчаар девискээрге, хей мал-маганныг Тумат-Кожай деп кижи хем чоогунга чурттап чо­ раан. Чазын хем унунга чазап турда, улуг уер болу берген. Ол үер кожайның мал-маганын, өг-оранын алгаш барган. Аалдан чүгле хой кадарчызы Чалаа деп уруг, ооң хураган кадарып чо­ раан авазы, Чалааның бичии оглу, кожайның бир хопчу шивиш- кини база кожай боду дириг арткан. 2 Кажан кожай хем эриинче үне халдып кээрге, кожайның шивишкини*: — Ыдыктыг даавысты дүүн силерниң хоюңар кадарчызы Ча­ лаа деп уруг бужартадып, аңаа хоюн кадарып чорду, ынчангаш даг ээзи килеңнээн-дир — диген. Кожай ону дыңнааш, хоюнуң кадарчызын дилеп халдып бар чыда, Бербек-Эл кырынга халдып үнүп келгеш, ында Чалаа, ава­ зы, оглу турарын көрүп каан. Хорадаан бай аныяк уругну: — Ыдыктыг даг бужартадып, ынаар хой кадарып чораан сен — дээш эттеп-эттеп, оглу-биле авазы көрүп турда-ла, уерлеп чыткан хемче киир октапкан. 3 Авазы ыглап-сыктап уруунуң соондан, оран-делегейинге чал- барып: — Хоойлу билбес хемим, мээң багай уруумну ершээп кер! — деп, чалбарып артып калган. Ол чоок кавының чону дерзии кожайның кылган үүлгедиин- ге килеңнеп шаг болганнар. Уругнуң сөөлгү катап хоюн кадарып чорааш, үнүп чораан ыдыктыг даан уругнуң ады-биле «Чалаа», «Чалааты» деп адай берген. Уругнуң иезиниң «Хоойлу билбес хемим» деп чалбарып органын дыңнаан кижилер ук хемни Хоолу хем деп адай берген. Оон Хоолу деп ат үнген. 4 Чалааның оглу өзүп, кончуг мөге эр бооп өзүп келген. Бир-ле катап Торгалыг, Кожай ынчаар улуг найыр боор дээрге, Кара- Начын хүрешке киржир дээш ажа берген. Алдан дөрт мөгеден ийи мөге артканда мөге салыкчыларынга Чалааның оглу Кара- Начын чеде бергеш: «Мени Чалааты-Өвүр, Хоолу хемниң мөгези Кара-Начын деп чарлаңар» — дээн.