Мифы, легенды, предания тувинцев. - 2010. ([Т. 28.)

Бүгү Таңды-Тываны чагырган Амбын-ноян ону арт-сын ажыл- дыр кыйгыртып эккелдиргеш, хөөмейледип чораан. Бурунгаар Кыдат болгаш Моолдан улуг дужаалдыглар келген- де, Таңды-Тываның бүгү кожууннарындан эрге тутканнарны кый- гырттып эккелгенде, оларга аян тутсун дээш, ыяап-ла Бүдүкпен- ни, элчи каксып, кыйгыртыр турган. 2 Бүдүкпенни эдерткен дүжүметтер Межегейден үнгеш, Чагытай хөл таварааш, Таңды сынын тавартыр Самагалдайже ажыптарлар. Чайын безин элик кежи чаргаш алгы тоннуг чоруур Бүдүкпен чавыт эзерлиг аъдынга бодунуң чазап алганы допшулуурун туткаш, аъттаныптар. «Эзеңгилерин дыңзыдып» алгылаан, каас кыдат торгудан даа- раан тоннарлыг ийи дүжүметтер Бүдүкпенниң мунган аъдының ийи талазындан чүген дээрбээнден тудуп четкилээш, олче олар шала чавызадыр эзерлеринге дыртыйтыр олургулааш, челзиптер- лер. Бүдүкпен боду ийи чеңнерин берзенипкеш, дүжүметтерден бажы бедик кылдыр олурупкаш, допшулуурлавышаан хөөмейлеп, сыгырткаш чоруп орар. Хөөмейге таалаан аъттар безин хову чер- лерге челижин чаңгыс аайлаштыр челиптерлер. Бүдүкпенниң ийи талазында ооң аъдын четкен дүжүметтер болгаш оларның эде- ринчилери, чалчалары ыыт-шимээни чиде бергилээн, узун чеңне- риниң уштуктары-биле карактарын чоткулап каап, чоруп олургу- лаар турган. Черниң ырак узаа-даа, кадыр-бертти-даа билдирт- пейн баргылаар. 3 Бүдүкпенниң хөөмей-сыгыды арга-каскакка чаңгыланы бээрге, ону дыңнап, таалаан өөр бөлүк аңнар безин орук хажыызынга дыңнааш тургулаптар. 4 Самагалдайга ажып кээп, Амбын-ноянга бараалгап келирлер. Ноян бодунуң улузун келдирип алгаш, Бүдүкпенге: — Хөөмейлеп олур, оол! — деп дужаап каар. Бүдүкпен дыка-дыка хөөмейлей бергенде, ооң кежегези сорая бээр дижир. Амбын-ноянны хүнде үш катап ыглаткаш, ам Бүдүкпенниң сеткили ханар турган дээр. 5 Бүдүкпенниң хөөмейлээрин дыңнаар дээш, Салчактың нояны ону Каа-Хемче каш-даа катап кыйгырткылаан турган. Бүдүкпен муңчулуп муңгарай бергеш, хөөмейлей бергенде, ооң аъдының карааның чажы төктүп, ыды безин улуй кааптар турган.