Мифы, легенды, предания тувинцев. - 2010. ([Т. 28.)

1 Шаанда Улуг-Хемниң Шагаан-Арыгның алдыы дужунда оң талазында Эйлиг-Хем деп черге Мөге-Кадай деп ядыы кижи чурттап чораан. Тулган дээн мөге-шыырак херээжен кижи-дир. Ол-ла черге чон чагырып чораан, ноян, дүжүмет кижилерниң мөгези — улуг шыырак ат-алдарлыг кижи база чурттап чораан. Ол кижи Мөге-Кадайны караа-биле магадап барып безин кер- бээн чүве-дир. 2 Бир-ле катап улус Мөге-Кадайны ол мөгениң чанынга хеере- жи берген. Демги мөге ора: — Кадай кижи кадай уунда-ла меге ыйнаан. Мен ышкаш кадай кижиниң амы-тынынга кыжанып, канчаптар эвес мен деп кижи ылгап, каргап чоруур! Кээп көрүксээр меге болза, боду-ла кээп, меңээ кеергеттинер ыйнаан. Ооң хүрешкенин каш-даа керген-не мен. Кижи чаңгыс холдап, чартыктап октаар хамаан чок, бичии балдыр бээжектерге таваржы бергеш безин эгииш- тыныш үнүп, дер-бузу шаагайнып турар чүве чорбажыкпе. Меңээ ша боор чүзүл оң, ноян-дүжүметтер сартыынга селгектеп семи- рээн чүведе, мөөң кара эъттиг эвес! — деп-тир эвеспе. 3 Мөге-Кадайның чугаазы-даа бардам эрге ужугуп чеде берген чүве-дир. Ону дыңнааш, ноян-дүжүмет мегези сезинмес боду сес- тип келгеш, сегереңнеп, муңгаравас боду муңгарап келгеш, муңчу- луп олуруп-олуруп: — Ол кадайның ег ораны кайда чүвел, бо дораан баар чүве! Бараалыңар! — дээш, бай, дүжүмет улустарын эдертип алгаш, чизирт дээннер. 4 Мөге-Кадайның аалынга чеде бергеш, бардамнаан меге эр аът кырындан: — Өөдежок Мөге-Кадай! Өгде сен бе, черде сен бе?! Өлүг сен бе, дириг сен бе?! Бээр үн, меңээ көзүл! — деп кыйгы салып- тыр. Өгге орган ядыы-түреңги эш-өөрү аъттар даажы, алгырган кижи ыыды дыңнааш, дүвүрей бээрге, Меге-Кадай оларын оожук- туруп кааш, өөнден үнүп келген. — Меге-Кадай сен сен бе? — деп, биеэги бардам меге бора аът кырында кымчылыг холу-биле быктын даянып алган чааргап* туруп-тур эвеспе. — Мен мен ийин, хайыраатылар! — деп харыылап-тыр.