Мифы, легенды, предания тувинцев. - 2010. ([Т. 28.)

1 Шаанда Хемчикке Мөге-Эникей деп ядыы кижи чурттап чо­ раан. Бир-ле чазын бай чаңгызындан тараа тарыыр шары ачы- лаарга, бербээн. Суггарып алган чери кургаар деп барган. Ам канчаар боор, кадайынга андазынның тудазын тутсуп алгаш, боду шары орнунга чүткүп, чарып кирипкен-дир эвеспе. Баг аргамчы- ны ийи каът кылдыр баглап алгаш, тарып турган. 2 Бир-ле хүн көөрге, шары бербээн чаңгызы бо чортуп олур­ ган. Мөге-Эникей тургаш: — Чаңгывыс дөө кел чор, чоокшулап кээрге, андазын бизин хараган дазылынче тудуптар сен — деп кадайынга чагып кааш, таарыштыр чүткүп-ле олурган. Шынап-ла, бай чаңгы чоокшулап кээрге, кадай андазын бизин хараган дазылынче киир тудупкан. Мөге-Эникей ол таварылгада улам күжүн немээш чүткүүрде, дазыл кизирткайндыр үзүлбүшаан, ийи каът баг аргамчы база үстүп чаштай берген. 3 Мөге-Эникей: — Мени адыгуузун мал деп бодадың бе? Андазын бизин чүге хараган дазылы таварттың, хайыраан баг аргамчым үстүп калды, көрем — деп, кадайын кончаан туруп-тур. Бай чаңгы ону көрүп, магадап туруп-туруп, бажын чай- гааш: — Бээр дыңна, Эникей, эртен меңээ келгеш ийи шарыдан ап алгаш, тарааң төндүр тарып ал — дээш, чоруй барган чүве- дир. 4 Бир-ле катап база ооң соонда Хемчиктиң Эдер-Куйнуң улуг бугазын хей улус казып турда, хелчок улуг даш таваржы берип- тир. Ол орта демги улус бүдүү: «Мөге-Эникей бо дашты уур ирги бе? Бир эвес уупса, буга касчырындан хостаар-дыр мону» — диш- кен соонда, эрни кый дээн. 5 — Че, кончуг-ла болгай сен, Меге-Эникей. Бо кончуг даш таваржы берди. Мону чайладып каапсыңза, бо буга казыышкыны доозулгуже чедир хостуг боор сен. Мөге-Эникей ол даштың чанынга чеде бергеш, көрүп туруп- туруп, тонун ужулгаш, кылыннадыр дүре туткаш, дашты чергей чоруй, чоорту шимчеткен соонда, бугадан чайладыр каапкаш, кылаштап чоруй барып-тыр оо.