Мифы, легенды, предания тувинцев. - 2010. ([Т. 28.)

6 Элээн үр болганда, Балдыр-Чалаң хамык аъттарны шаан төндүр, суг-дерин ушта сывыртап алган, тудуп чораан ел талын аъттарга салбарадыр шаап алган келген. Салчак Даазы Балдыр- Чалаңга чалаң дужаал шаңнап, чиңзе кадаан. Ооң соонда ол кижини Балдыр-Чалаң деп адай берген. 7 Балдыр-Чалаң үр эвесте чурттап чораан болгаш ооң терелде- ри чоокта Таңды районга чурттап чораан Хенекпен болгаш еске- даа кижилер дижир чуве. 76. МӨГЕ-КУВААНДЫ 1 Мөге-Куваанды деп кижи Таңды районнуң Элегес, Межегей хемнерге чоокта чурттап чораан. Ону таныыр, билир бис деп ам бар кырган ашактар болгаш кадайлар хей чугаалап турар. Ку- ваандыны улуг меге кижи турган деп хей чугаа бар. 2 Куваанды ядыы, оорлаптар-даа чораан. Бир катап кыжын Элегес аксынга чурттап турган аалдардан уш харлыг инек читкен. Оъттап чораан черинде изин кеерге, инектер аразынга чадаг кижи чораандан еске, инек суруп апарган ис чок болган. Ол чадаг кижини истээрге, дош оруу-биле Улуг-Хемни кешкен болган. Ону истеп бар чоруурга, кожагар орбанды дош бажының харын инек даваны ышкаш чуве шыйыпкан ис бар болган. Оон бо инекти Меге-Куваанды аппарган боор дишкеш, ооң өөнүң иштин, даштын ужеп, дилээш тыппааннар. Ол кижилер инекти дедир дилеп чоруп олурарга, Куваанды орук хажыызынче дош аразын- че инекти октапкан чытканын тып алганнар. 3 Куваанды бир садыгжы кыдат-биле хей кумза* шайны хол бажынга кедуруп алгаш, майгынны уш долгандыр кылаштаар деп моожалашкаш, ол кыдаттың хей бараанын аппарган. 4 Куваанды соңгаар кожууннарга, бир эштиг оорланып чорааш, дуне чылгыдан малдар тудуп ап турганнар. Оларны билип каан болгаш хей кижи тудуп алыр деп келгеннер. Куваанды эжин аъттан душпе дээш, боду душкеш, туруп алган. Хей кижилерден бир меге кижи халып келген болгаш өскези ооң соондан шупту халдааннар. Куваанды баштай халып келген меге кижини тудуп алгаш, ескезин ол кижи-биле хап туруп сывырыпкан. Хей ки­ жилер Куваандының эжин танааш, адын адаан болгаш «бирээңер