Мифы, легенды, предания тувинцев. - 2010. ([Т. 28.)

ТООЛЧУРГУ БОЛГАШ ТӨӨГҮ ЧУГААЛАР 75. ЧҮГҮРҮК БАЛДЫР-ЧАЛАҢ 1 Изиг-Дагда кудук ооңуу. Каа-Хем районга Салчак Балдыр-Ча- лаң деп онза чүгүрүк, аңчы ядыы арат чурттап чораан. Ооң буттарының дорзуктарында мал дорзуу ышкаш чоон сиирлер бар турган. 2 Балдыр-Чалаң аңнаарда, өзен хем аскынга туруп алгаш аңнар- ны хойзур алгырыпкаш, боду хемниң бир талазында кырлаңны өөрү чүгүргеш, хемниң бажынга эликтерни мурнап барып четкеш, боолап ап турган. 3 Бир катап Балдыр-Чалаң аъттыг кижилер-биле чадаг чаржып маргышкаш, Шуурмактан Эртине деп черде Салчак хүрээзинге чедир чарышканнар. Балдыр-Чалаң аъттыг кижилерни биче мур- надыр чоруткан, соондан чоруткан аъттыг кижилер чадаг Балдыр- Чалаңны Балгазынга эртип каапкаш барганнар. Балдыр-Чалаң далаш чок, чоорту, улам дүргедедир челип олурган. Аъттыг ки­ жилер Чедер хадызының элезининге аъттары баксырай берген чорда, Балдыр-Чалаң оларны эртип каапкаш барган. Ол хүн Эр­ тине хүрээзинге Эргил байыры бооп турган. Аъттыг кижилер Эртине хүрээзинге баарга, Балдыр-Чалаң шагда четкен, дышта- нып, чемненип каапкан турган. 4 Маргылдаага Балдыр-Чалаң тиилээн болгаш аштырган аъттыг кижилер моожазын* төлеп бергеннер. Балдыр-Чалаң ол ышкаш маргылдаага хөй ашкан. 5 Балдыр-Чалаң бир катап Улуг Хүрээже хүрээлээн Салчак Даа- зы-биле кады эш бооп чорупкан. Орукка бар чорда, бир дүне аъттары шупту читкен, дедир чанып чорупкан, чок болган. Ноян мал ажаар кижилерни кымчылаар деп барган. Балдыр-Чалаң: — Бичии манап көрүңер, аъттарны мен сүрүп көрейн — дээш, чадаг чорупкан.