Мифы, легенды, предания тувинцев. - 2010. ([Т. 28.)

Хей-дүңгүр эдип, кара кускун алгырып келгеш, бурганнаан ламаның аал коданынга чоокшулап олурда, ол аалдан коңга-дам- быра болгаш шаң-кеңгирге эдип-ле үнген. Улус ону шупту дың- наан. 9 Удаваанда Үстүү-Ишкинни куду хей-дүңгүр дыңналыр-дыңнал- бас эдип, кара кускун чаргырткайнып, кадай кижиниң үнү ха- лактап бада барган. Чаараң-Хам дириг-даа чорааш, Ловуң-Чурагачыга күш четпээн, өлгениниң соонда-даа ламага хам күш четпээн чүве-дир. 73. КАЙГАЛДЫҢ ХАМ АПАРГАНЫ 1 Доңгактарның Кайгал деп кижи аңнап чоруткаш, үш хонук чиде берген. Улус соондан дилеп баарга, моорап калган чыткан. Улус ону дектерип алгаш, айтырып-тыр. Аңнап бар чоруурга, арганы куду ай дег төгерик кызыл чүве бадып олуруп-тур. Оон корткаш, далып калган болган. Оон эге- лээш-ле, Кайгал хамнап эгелээн. «Чеди сарыг албыстарым» деп хамнаар кижи болгай. 2 Ооң хазы* кижи сыын көстүү молдуруун Чиңгирлээнге дииңнеп чорааш чидирген. Демги хазы Кайгалга кээп, арага-да- рызын куткаш: — Уш чыл бурунгаар кончуг молдуруумдан чарылдым, дүжүрүп берип көөр сен бе? — деп-тир. Кайгал хамнааш, молдурукту «дүжүрүп» эккелген. Молдурук- туң үдүн сиген өргүй берген болган дижир чүве. 74. ХАМНЫҢ КҮЖҮ ЧҮҮЛ-БҮРҮ 1 Шелеге Дүгүр-Хам биле Сожул-Хам иелээ чижи берген. Со- жулу кожуун хамы турган. Дүгүрү багай майтак, самдар, томаа- ныг, Сожулдан арай сестир. Дүгүр күзүңгү үндүр кагар — күжү ында. Өг иштинге сам- нап-самнап: «Тудуңар!» — дээр. Күзүңгү оранчок барып «кыңгырт» дээр.