Мифы, легенды, предания тувинцев. - 2010. ([Т. 28.)

паан тип хайындырттынып туруп берген. Изиргенген кадай бир талакы холунуң чеңин берзенип каапкан чоруп турган дээр. 6 Эртенинде чер чырып орда*, хам инектерин саар дээш үнүп келгеш, каш базып чоруй алгырган: — Аа, халак! Дөңгүр ламаның сорунуң согунун эрттириптим. Чажымны үзе шаапты — дээш, холдарынга үзүлген чажын тудуп алган турган. — Уругларымны дүрген-не чыып эккелиңер! — деп алгыргы- лааш, өөнче киргеш, орун кырынче чыда душкеш, ол-ла хевээр одунмайн барган. 7 Дарган-Хамбы Чаараң-Хамның согур бызаа кылдыр хуулдурган бугун базары-биле хүрүм-чатка кылып, шаң, кеңгиргезин болгаш коңга, дамбыразын хап, этсип тургаш, сор чалааш, хамның бугун кызыдып каан ийи шой пашка какпактай каап өрттедип узут- каан. 72. ЛОВУҢ-ЧУРАГАЧЫ БИЛЕ ХАМНЫҢ ЧИШКЕНИ 1 Шаанда Үстүү-Ишкинге хүрээ турган чүве-дир. Ол хүрээге ламаларны Моолдан чалап ап турган. Олар-биле кады төвүт ла- малар безин келгилеп тургулаан. Үстүү-Ишкинге Ловуң-Чурагачы деп төвүт лама чедип келген. Ловуң-Чурагачы эртемниг, улуг лама турган. Ол чурагачы-даа, эм- нээр-даа лама турган. Ол ламаны улус хүндүлээр-даа, ооң алда- ры-даа улуг апарган. Кайда-даа аараан кижилерге ону чалаарга, үнээргетпейн чоруптар турган. 2 Ондарларның улустары: — Ырак Төвүттен келген тояанчы лама чоруй барып бо­ лур — дээш, ону кандыг-ла бир арга-биле тудуп доктаадырын бодай бергеннер. Кончуг ондарларның дүжүметтери Алдыы-Иш- кинге чурттап турган бир оолдуң кончуг чараш дээн аныяк ка- дайын төвүт Ловуң-Чурагачыга кадай кылдыр былаап бергеннер. 3 Ловуң-Чурагачы аныяк чараш кадайы-биле Үстүү-Ишкинниң Адыр-Терек деп черге чурт тудуп чурттай бергеннер. Ловуң-Чу- рагачы ынчаарда улгады берген калчан баштыг кижи турган дээр. 4 Ловуң-Чурагачы ондарларга күш-биле хунааттырып алганы аныяк чараш кадайы-биле өгленчип чурттай бээрге, ооң өг аалы- ның өдээнге хамның хей-дүңгүрү эдип кээп, кара кускун ооң-биле