Мифы, легенды, предания тувинцев. - 2010. ([Т. 28.)

Эртенинде караң көрнүр улуг аңчы көрген, дыңнаан чүвезин эжинге чугаалап берген. — Аа, богда, акым, моон дүрген-не чоруулу — дээш туруп берген, аныяк аңчы. Улуг аңчы тургаш: — Моон чоруп болбас чүве боор, бо шулбус деп чүвелер-дир. Бо шулбустарны базар ужурлуг бис. Одагның ийи талазынга салып алган дөжектеривиске ийи чудуктар эккелгеш, оларны шуглааш, бир ужунга хола паштар-биле оларны доңгайты салып каар бис. Демги чүвелер таптыг-ла дүн ортузунда чедип келгеш, чес-хола думчуктары-биле чудук ужунда салгылаан хола паштарже киир шааптарлар эвеспе. Таптыг-ла шак ынчан, чаңгыс угда боолаар бис — деп, улуг аңчы чагаан. 5 Дараазында дүне, таптыг-ла дүн ортузу чедип чорда, ийи шул- бустар-даа чугаалажып келгеннер. Одагга аңчыларның хүндүс бе- леткеп кааны, шуглап каан чудуктар чанынга чедип келген. Узун думчуктары-биле доңгайты салгылаан хола паштарже кадай өттүр шаапканнар. Шак-ла ынчан ийи аңчы боолааннар. Шулбустарның чес-хола думчуктары хола паштарга ызырны бергеш, чыдып кал- ганнар. Ийи аңчы шулбустарны ынчап баскан. 6 Хонган одаанга аңчы кижи кажык болгаш довук каап болбас деп чүве ол. 65. ЧАДЫРЛЫГ ДИИРЕҢ 1 Аңчы кижи аялап аңнаар дээштиң, тайгаже чоруп каан. Тай- гага чеде бергеш, бодунуң шаанда аңнап-дииңнеп турган чады- рынга барып турумчуп алган. Ая-дузаан, чекпезин салып чоруп эгелээн. Ол-ла чурттап турда, улуг хар чаапкан. «Улуг харлыг боорга, аңнаарга олча-омактыг болур» — деп, аңчы амырап, хей- аъттыг чоруп турган. 2 Бир-ле черге аңнап чорда, улуг хат-шуурган кээрге, кайнаар- даа кирер арга чок апарган. Арга иштинге, дыт дөзүнге үш хонук иштинде аштап-суксап олурда, улуг хат-шуурган аяскан. Аштаан- суксаан аңчы чадырынга арай деп калгып чедип келгеш көөрге, чадырының даштында улуг одаг хып турган. Чадырының иштин- ден ыш буруңайнып турар, кылган аъш-чемниң чыдындан аш- таан анчының өзү эдип турар болган. «Кончуг эки-дир, чаңгыс