Мифы, легенды, предания тувинцев. - 2010. ([Т. 28.)

3 Чаңгыс оол бир-ле хүн одаанга келгеш, барбазын үжээрге, хүнезини төнүп турар болган. Холун суккаш, барбазын үжеп орар- га, дөрт-беш хире кыры сөөктери барба дүвүнде чораан. “Авам- ның хөктүүн, куу сөөктерни чоп суп турган кижи боор” дээн бодал-биле оларны уштуп октагылап-тыр эвеспе. “Чаа, шайлап алгаш, удуп чыдып алгаш, эртен-даарта чанар-дыр, алгы-кежим ам четчир” — дээш, одаан салып шайлааш, удуп чыдып ап- тыр! 4 Демги алышкылар ам-на кедеп кээрлерге, оолдуң одаа ээн, боду удаан чыдып-тур эвеспе. Алышкылар чаңгыс оолду өлүргеш, алгы-кеш олчазын үптеп алгаш, халдып чана берип-тирлер эвес­ пе. Ынчап авазының камгалап чорзун дээш суп берген кырыла- рын уштуп октагылапкаш, кады төрээн чүвелери чок чаңгыс оол амы-тынындан чарылган чүвең иргин» — деп, кырган-авам тоолдап бээр чүве. 64. КАЖЫК БОЛГАШ ДОВУК 1 Чер чораан эр кижи хонган одаанга кажык болгаш довук каап болбас, ону ыяап-ла шыгжап алыр ужурлуг чораан. Ооң дугайында мындыг чугаа бар. 2 Шаанда ийи аңчы аңнап чорааннар. Олар эрги одагга тур- лагжып алганнар. Одаг кыпсып, аъш-чем кылып ишкеннер. Олар- ның бирээзи улуг аңчы караң көрнүр кижи чүве-дир. Улуг аңчы көрүп олурарга, эжи аңчы чиген эъдинден довук сөөгүн артынче октапкан. Ону улуг аңчы барып алгаш, таалыңын- га шыгжап каан. Удуп чыдып алганнар. 3 Дүн ортузу чедип чорда, улустар чугаалажып келген ышкаш болган. Аңчылар келген деп бодааннар. Караң көрнүр аңчы көрүп чыдарга, ийи чүве келгеш, одаг кыдыын долгандыр үңгеп, бир-ле чүве дилеп сыйбанып турар болганнар. — Кажык-даа, довук-даа чок чүве-дир, маңаа октапкан ыш­ каш чүве, чок тур — деп хомудааннар. — Кажык болгаш довук сөөктери чыткан болза, бо чүвелер- ни соккулап каар чүвени — деп, келген чүвелер аразында чугаа- лашканын караң көрнүр кижи дыңнап чыткан. 4 — Даарта дүне хола думчуктарны алгаш келгеш, бо чүвелер- ни өлүрүп каар бис — дишкеш, чоруй барганнар.