Мифы, легенды, предания тувинцев. - 2010. ([Т. 28.)

эккээйн?» деп-ле, даңды-ла ынчап каап турар чүве дээн, бир-ле катап бистиң черге инек аарыы турган. Улус медээжок хорамча- лыг өлүп турган. Демги диирең даштын ыыттап келген: — Коданың даштында инек аарыы кел чыдыр, көрдүң бе? Ол бооң-биле саап турган улустуң бажын ажыр дүрген боола- выт — деп. Оон Ажык-Карак өөнүң кидизин инек саап турган улустуң талазындан чара кезипкеш, инек саап турган улустуң кырын ажыр ынаар боолапкан. Инек саап турган кадайы баштаан саан- чылар халып келгеш, Ажык-Каракты кээп-ле: — Канчап барган кижи сен, чоп боо боолап тур сен? — деп хөлчок болганнар. — Ол чүү дээриңер ол, анаа олур-ла мен — дээш, ашак кадайларны дедир ойладыпкан олурар мындыг бооп-тур. 4 Ооң соонда база бир каш чыл болганда, Ишкинни куду ба­ дып олурарга, дужунда сирттиң ужунга кээп чорда, биеэ диирең (ээзи) база бо уткужуп келген-дир. Оозу тура: — Аалыңарда улус хой кыргып тур. Бир кижи калчан ак ирттиң ээгизин хачы-биле оя кезипкеш, инек мыяа-биле дуй чыпшырып кагды — деп-тир. Оон аалынга келгеш, чүнү мынчап турары ол дээш, барып көөрге, шын болган. 5 Ажык-Карак улгадып келгенде-даа, оозу кээп-ле чоруур бол­ ган. Оон түвексингеш: — Калчан ногаан аъттан тып эккеп бер — деп-тир. — Ол-ла хевээр чүве-даа эккелбээн, чүгле ыыды ынаар дыңна- лыр, боду көзүлбес апарган — деп, Ажык-Карак кырый бергеш, боду чугаалап орган дээр чораан, оон башка дииреңге таварыш- канын өскеге чугаалавас чүве дээн. Дииреңге таварышкан кижи бир болза байыыр, бир болза ядараар чүве-дир. 6 Ажык-Карак мырыңай кырый бергеш, өлүр деп барганда, ка­ дайы чартыктай берген, даштын бир артык өөнде чыдар чүве-дир. Ашак кежээ: «Баарым аарый-дыр» — дээш, хөлчок девидээн. Кадайы чыткаш: — Чоп кончуг дүвүрей-дир силер? — деп албатызын мын- чанган. Ашак ынчап оргаш, дораан өлүп калган, а кадай ону дың- нааш, база дораан өлүп калган, оон иелдирзин чаңгыс черге хөөржүткен-дир.