Мифы, легенды, предания тувинцев. - 2010. ([Т. 28.)

Көрүп олурарга, хола хаайлыг, улуг ала карактарлыг эр кижи көстүп кээп-тир эвеспе. Ол олургаш: — Шыдыраалаар-даа, аңнаар-даа эр-дир сен. Ам канчаар, бир шарыдан бээр бооп тур мен ийин — дээш, чиде берген. 3 Аңчы эртен чер чаа-ла чырып орда, аңнап үнгеш, он дөрт адыр өл мыйыстыг улуг сыын ужуруп ап-тыр эвеспе. 59. АЖЫК-КАРАК АШАКТЫ БҮГҮ НАЗЫДА ЭДЕРГЕН ДИИРЕҢ 1 Сүт-Хөлдүң Үстүү-Ишкинге Ажык-Карак деп кижи чораан. Бел-Оруктап куду бадып олурарга, адаандан өрү алзы көк торгу тоннуг, кара аъттыг кижи чоктап орган*, уткужуп келгеш, мен- дилешкеш: «Иелээ өң-тала болуулу» — дээн-дир. «Чаа, ынчангай- ла бис» — дээш, кылашташкаш, өгге кээп чугаалашкан. Демги кижи боо чуктеп алган. Оон ол кижи: — Меңээ бо сарыг аъдың бер, сеңээ боону берейн — дээн. — Боону кара адып кор. Мен дөө орта демдек кылып каайн — дээш, дытка демдек кылып кааш, кылаштап бадып чыткаш, тен- дирип, тайып барып ужар часкан. «Бо хей чүве болза, канчап барып ужуп турар чоор» — деп коргуп, кайгап орган-дыр, ашак. Боону үш катап кара адарга, үжү-биле дегген. Ол орта кээп, саарылгазын кылып алган. 2 Эртенинде чылгычызы кижи эртежизи кончуг өгге кирип келген, дүгде от адаанда өрү-куду көрүп каап-ла, ынчап олурар болган. — Чүү болду, чоп кончуг эрте келдиң, оол? — деп. — Сарыг аътты бөрү чип каапты ийин — деп. «Дүүнгү чүве ол-ла болгай» кылдыр сактып, бүдүү иштинде. — Че, ам канчаар ийик сен, кокай чипкен малды — дээн. 3 Ооң соонда элээн каш чыл болганда демги дииреңи кагбаан, кээп чугаалажып турар чүве дээн. «Чүнү эккээйн, кандыг чүве