Мифы, легенды, предания тувинцев. - 2010. ([Т. 28.)

деп тургаш, аңнап үндүм. Таңдының Чумуртукка бир өзенни ха- рап келдим. Ийи чүс хире базым черде шыргай ыяштар аразын- дан хүрең-ой сыын оъттап үнүп келди. Кончуг эки чаа дуранныг мен. Топтап көргеш, караамга шуут бүзүревейн бардым. Сыын- ның мыйызы дээрге кедергей хөй адыр, шет-ле. Көрнүп келзе-ле, думчуу хан дег кызыл, мурнуу холдарын көдүргүлеп кылаштагы- лаан, дуюглары херелденип турар кызыл. Сыынның чогдурунуң дүгү узуну аажок, кылаштаарга, саглаңнадыр чалгып чоруур. Ын­ дыг чараш аңны чуруктан-даа кым көрген боор. Арай коргуп, сести-даа берген мен. 3 Ол-ла олургаш, ачам ашактың чагыг чугаазын сактып келгеш, боомну ырадыр салгаш, аң көзүлбейн баргыже олурдум. Мындыг элдеп аң көрдүм деп улуг улуска чугаалаарымга: «Чер­ ле ындыг аңнар тургулаар, черниң ховар чүвези-дир» — деп кааннар. 58. ДИИРЕҢ-БИЛЕ ШЫДЫРАААААН 1 Тарлагның Дуруглуг-Хем биле Дедир-Аастыг-Хем аасташ хем- нер. Ол аастаашта кончуг чараш оймак бар. Шаанда бир аңчы аңаа диирең-биле хөл шыдыраа ойнаан дээр. Мыйыс үезинде биеэ* аңчы аңаа, ол аяңга, одагланып олур- ган-дыр эвеспе. Кежээ апарганда ооң артында бир кижи кылаш- таан ышкаш болган. Артындан бир кижи: — Сээң аңнаарың кончуг болгай, хөл шыдыраа ойнаарың база кончуг боор але? — деп айтырган. Аңчы хая көрнүп көөрге, чүве-даа көзүлбес болган. 2 Аңчы бодангаш: — Бичии ойнаптар-ла кижи мен, шыдыраа чок канчаар бис? — деп-тир эвеспе. — Менде шыдыраа бар — дээн соонда, ооң баарынга хөл шыдыраа салдына берген. — Че, эгелээр бис бе? — деп, көзүлбес кижи чугаалаан. — Че, эгелээй-ле бис — дээш, аңчы оолду идип каан. Көрүп олурарга, кижи холдары көстүп келген. Аңчы элээн бодангылааш, бир боданы артыкка чиптерге, кижи холдары эгиннерге чедир көстүп келген. Ээлээн болганда, аңчы удуп ап-тыр эвеспе.