Мифы, легенды, предания тувинцев. - 2010. ([Т. 28.)

зини садып алыр сен. Оон ам аңнап, түреп канчаар сен, тараа тарып, чип олурзуңза, чеже хире мал херегил, кайы хире байы- зыңза экил, сагынган сагыш ышкаш байыыр сен — дээш, чору- дупкан. 11 База-ла хемни куду кел чыткаш, кес баалынга олуруп алган. Он ийи адыр мыйыстыг сыын маңнап келген, адып алган. Союп- бузуп алгаш, аалынга чанып келгеш, мыйызын саткаш, ийи бе, бир аскыр садып алган. Оон ам тараа тарып чип чурттап турган. Хенертен баяан, беш чүзүн мал бүрүн болган. Чулар-чүгенин да- гыыр, Бай-Тайганы дагыыр, мындыг турган. 56. ЧЕЛЭЭШ КЫРЛААН СЫЫН 1 Бии-Хемде Сыын-Тайганың Ортаа-Көк-Бутка бир аңчы аңнап чораан. Даг ажылдыр кезек кара булут үнүп келгеш, чаъстай каапкан. Чеди өңнүг челээш тыртыпкан. 2 Челээштиң бир ужу аңчының олурган чериниң баарында Ка- раңгы-Оюк деп черниң көшкезинде кээп үскен. Ол черден онза- гай чараш хевир сынныг он сес адыр ел мыйыстыг сыын самнап үнүп келген. Шынап-ла, сыынның чараш деп чүвези хола-биле шуткуп каан-на чүве, мыйыстары алдынналдыр херелденип турар. Сыын ногаан шөлче үнгеш, кезек долгандыр маңнагылаан соон­ да, бажын өрү алзы көдүргештиң, челээшти кырлап үнүпкен. Челээштиң ортузунда өңнү өрү сыын кырлап бар чорааш көзүлбейн барган. 3 Аңчы ол сыынны көргеш, сыын-даа аңнавайн аалынче чанып келген. Ол-ла хевээр ол аңчы сыынче боо углаваан. 57. КЫЗЫЛ ДУЮГЛУГ СЫЫН 1 Бистиң Таңдывыска кижи көрбээн эртине даштар, чечек, үнүш болгаш элдептиг аңнар көзүлгүлээр оран бо. Бир эвес аңнап чоруңда, көрүп көрбээниң аңнар таваржы берзе, оларже боо- моңгу арнып болбас эвеспе. Таңдының ховар чүвелери черин чер- леп, суун суглап чоруур чаяанныг чүве-дир — деп, бурунгу ашак- тар чагып чораанын ачам сактып чугаалаар чүве. 2 Мен Таңды эдээ чурттуг болгаш бичиимден-не аң-мең-биле амыдырап келген мен. Дайын мурнуу чарыында шериг чоруур