Мифы, легенды, предания тувинцев. - 2010. ([Т. 28.)

кады чурттап келдим. Силерни шаңнаар чүве болгай, чүнү хе- реглээрил? Силерге кандыг чуртталга херегил? Мээң аалым ырак эвес, дуу турган деспектиң кырында мен, кады бараал ам, чем- ден ижип-чип, хөөрежип хонаалы. Эртен чана бер — деп-тир. 4 Иштинде боданып, кайгап олурган. «Албыс деп чүве бар чүве дээн. Ол болза мени албыстадып өлүрери бо-дур. Бир эвес тайга- таңды ээзи болза, кижидиве кылаш кылдыр ээ көөр болза, байып сегиир чүве дээн — деп бодааш, албыс болза, ынавайын чана-даа бээримге, албыстадып өлүрер-ле болгай» дээш, чүү-даа болза, кады баар-дыр деп бодап алган. — Аяк багай, кара аяк-дыр, шай кутсумза, ижип болур ирги бе, дыңмам*? — деп айтырган. — Хайындырган шайдан аас деп ишпес болза, кижиниң чо­ раан чоруу чогувас, аас-кежии чайлаар дээр чүве болгай. Куткан шайдан куруглаарга, курушкакка таваржы бээр дээр чүве бол­ гай — дээрге, аяан чуп-чуп, шайын кудуп берген. Ыйдам салаа- зы-биле өөрү-куду чашкаш, шайын ижип алган. Оон ам кады хап чорупканнар. 5 Аалынга чеде бээрге, деспек кырында оргу ыйгылда, тос хана кончуг улуг ак өг турган. Ол өгден өске биче база өглер турган. Улуг өгнүң баглаажынга аъттарын баглааш, өгге кирип келирге, каас-шиник деп чүвези кижи көрүп көрбээн, өгнүң баа удазын- биле бүткен, аптараларны алдын-биле шокарлап будаан, чаткан ширтектери шокары хээ хевис-биле бүткен, чүъкте тоннары үс- киш, дилги, бөрү кежи, чүък хип-мындазын. Хоо, аяк, хымыжы алдын-мөңгүн-биле бүткен. Аъш-чеминиң элбээ төктүп чыдар бол­ ган. Эът-чем болгаш тос чүзүн чем салып хүндүлеп турган. Чем- ненип алгаш, үнүп кээрге, демги чараш кыс аъдын салыпкаш: — Аъдың салывыт, эртен мен эккеп бээр мен, кады хөөре- жип хонаалы. Тоолдап бер — дээрге, аъдын салыпкаш, тоолдап берип, кады ойнап, каттыржып хонганнар. 6 Эртен туруп келирге, кады чемненип олургаш, чараш кыс чугаалаан: — Кады чурттап көрзүвүссе кандыгыл? Чөпшээрээр силер бе? Мен сээң ырлаар, хөөмейлээр, каргыраалаар, тоолдаар хөй чүүл