Мифы, легенды, предания тувинцев. - 2010. ([Т. 28.)

— Кижээ ужурашпаан мен — дээн. — Чоп чажырар сен? Чугаалап көр, көжүп чедип алыр аът- хөл берейн — дээрге-даа, сөглевээн. Оон чоруткаш, бир бай кижээ келгеш, бодунуң чораан бай- далын чугаалааш, аът-хөл чүве ачылаарга, аът, шары берген. Аалынга баргаш, чон аразынче көжүп кирип келгеш, тараа тарып, аът ачылап алгаш, үс, киш, аң, дииң өлүрүп, амыдырап эгелээн. Демги уругнуң берген ок, дарызы чүве адарга, дээри-даа кончуг болган. Дораан-на малы-даа хөй, байый берген. 54. АРАГА ИШПЕС АРЖААН ЭЭЗИ Хемчикте Уру деп хемниң ындыы сынында Соруглуг-Баалык дээр аржаан бар. Шаанда Соруглуг-Баалыктың кара суунуң үнген бажынга бир аңчы Бышкак-Кара деп кижи улуг аң аткан. Балыгланган аң сугнуң үнген бажынга кээп чыдыпкан. Аңның төктүп чыдар ханы сугга көвүктелдир хайнып, өңү агарып бадып чыдар болган. Сугда аң ханы агара бээрин бир дугаар көрген аңчы ону элдепсинип, сугну адыжынга дозуп ижерге, дарызыг чыттыг, ку- журзуг амданныг суг болган. Элдепсинген аңчы боду чугаалат- тынган: — Кандаай чиктиг амданныг суг боор бо? — дээн. — Аржаан-дыр, эм аржаан — дээн соонда, кончуг чараш аныяк кыс кижи көстүп келгеш, чораан-чорбааны билдинмейн чиде берген. Оон бээр-ле Соруглуг-Баалык аржааны дээр аржаан тывылган. Ол аржаанга аарыг улус кээп аарыг-човулаңындан адырлып сегип турар апарган. Аржаанның аныяк кыс ээзи бар деп чүвени каш-даа кижи көрген болгаш таварышкан чүве дээр. Аржаанның ээзи кыс ара- га чыдынга шыдашпас, эзирик кижилерни көөр хөңнү чок деп чүвени аңаа келген улус чоорту биле берген. Ынчангаш ол ар- жаанче арага ап чораан улус болза, аржаанның бетинде арттың кырынга шуптузун чок кылгаш, ам ол аржаанга баар ужурлуг чүве-дир.