Мифы, легенды, предания тувинцев. - 2010. ([Т. 28.)

бергеш, демги чугаалажыр адыы имнээн: «Сен бичии куду баткаш хонуп ал, бис сыын эккеп берээл». 10 Ук аңчы аъды чок чадаг аңнап чораан кижи чуве-дир. Ол адыгның аайы-биле эзимни куду баткаш, хонуп чыткан. Эңме-тик чок хөй адыглар эртен даң адып келгенде, он ийи адыр мыйыстыг ийи сыын ойладып келген. Ол-бо дозуп турда, аңчы боолап каан. Мыйыстарын оюп, эът-кежин союп, бузуп алган. Үш адыгның бирээзин мунуп алгаш, ийи сыынның эъдин ийи адыгга чүдүрүп алган. Ол-ла чоруткаш, аалының чанынга эккеп кааш, адыглар аргаже маңнажып чоруй барган. Аңчы аалынга чанып келгеш, алдын, мөңгүнүн, эът-кежин дажып алгаш, сыынының мыйызын саткаш, алдын-мөңгүн алгаш, байып чоруй барган. 49. ТАҢДЫ ЭЭЗИНИҢ ЧАГЫЫ 1 Таңды тайгазының Чумуртукка ийи аңчы аңнап чорааннар. Өл мыйыс үези. Калчан-Ыдык деп бедикке аң көктээр черге келгеннер. Чүвеге-даа таварышпааннар. Ийи аңгы базыпканнар. Аң изи бир-ле кодан инектер изи дег хөй болган. Бир ашак аңнар изин истеп чоруй, Калчан-Ыдык кырынга үнүп келген. Кезек шөлде улуг-биче аңнар дээрге оймак шел долган, кодан инектер дег сырлы берген турганнар. 2 Ашак аңнарның бирээзинче боозун шыгаай берген. Боо ма- жызын баскалак чорда: — Ой! Сокса! Ол канчаарың ол, хей уруг-дарыглыг кижи канчап бардың? Ак сүттүг, чаш төлдүг чүве атпайн чору! — дээн соонда, кегере берген чаштыг, улгады берген кадай кижи бо кылаштап келген. Ашак корга хона бергеш, боозунуң тонаан бадырып алган. 3 Кадай тургаш: — Эртен сеңээ мен чаңгыс карактыг согур бугам бээр бооп тур мен. Моон соңгаар ак сүттүг кыс чүве өлүрбейн чору. Хей ажы-төлдүг кижи амытан бүрүзүн кээргеп камгалап чору, херек- тигде чиирин чип чору — дээш, ол кадай чиде хона берген. 4 Ашак оон ыңай аңнаан-даа чүве чок, одаанга чедип келген. Даң хаяазында, эртенги одардан улуг ыравайн чорда, ашактың