Мифы, легенды, предания тувинцев. - 2010. ([Т. 28.)

10 Хаан-Херети куш ужуп кээп, бир-ле чувени эккээр турган. А Шоор-оол куш барааны көстүп кээрге-ле, чашты бээр. Чуге дээр- ге, Шоор-оолду ол көрбээн, а Кондомага ол дегбес, азырап турар хевирлиг. 11 Куш ийи-даа катап өгнүң дээвиириниң кидистерин эккеп сал- ган. Ээн өгнү теп алырга, чугле дээвиири кээп турганы ол ый­ наан. Каш-даа катап инек, бе, хой, өшкү теп алгаш эккеп тур­ ган. 12 Хаан-Херети куш тыва төлгечиниң төлгези бүтпейн турарын- га, ону ынчаар кылып каанынга өөрүп турган. Каш чыл эрткен- де, Хаан-Херети куш ужуп келгеш, көөр дээрге, сулде бо, Шоор- оол биле Кондома шагда-ла өгленген, ажы-төлдүг апарган болган. Ол Шоор-оолдуң чаштынып турганын билбээн. «Тыва төлгечи- биле эннежип* болбаан чуве-дир, бурган өршээ» — дээш, ужуп чорупкан. 13 Ол олчаан Хаан-Херети куш Тывага-даа, Таштыпка-даа кел- бестээн. 14 Шоор-оолдарның аалынга ургулчу долгандыр турар сөөк-ай- мактардан аңчылар узулбес, кыш-чай чок кээп турар апарган. Ынчангаш ол аалды «шоорлар» деп адай берген. 15 Шоорларның тывылганын Хемчик тывалары ынчаар тоолдап чугаалаар. Шоор-оолдуң ады-биле шоорлар болган. А Кондоманың адын тураскаадыры-биле Шоорларның кол хеминиң адын бөгүнге чедир Кондома деп адап арткан. 44. ДОЛААННАР 1 Шаг-шаанда аймактарга чарлып турар уеде, долааннар эвээш улус артып калган. Эвээжи-ле кончуг. Аймактарга чарлып турда, кежээлеп, орайтап, караңгылап эгелээн. Дээрде сылдыстар көстүп келгилээн. Чеди-Хаан сылдыс база көстүп унуп келген. Ынчангаш «Силер эвээш улус, бо чеди эвээш сылдыс ышкаш болуңар» дээш, «долааннар» деп адап кааннар. Ону моолдап очулдурурга «чеди» дээни ол. 2 Улуг-долааннар дугайында мынча деп база ырлажыр: Черивистиң уруглары Четче-дир бе, менди-дир бе? Чеди-сылдыс, Долаан-сылдыс Өрү-дүр бе, куду-дур бе?